Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

3-МОДУЛ. КЕРАМИКАЛЫҚ МАТЕРИАЛЛАР ҲӘМ БУЙЫМЛАР 
 
4-тема. Керамикалық материаллар ҳәм буйымлардың қурамы ҳәм қәсийетлери 
 
Таяныш сөзлер:
 гилтопырық, алюмосиликатлар, кептириў, куйдириў, микрокомпозит, 
макрокомпозит, суўға шыдамлылық, модификаторлар, дийўал ушын керамика, безеў 
керамикасы, техникалық керамика.
 
Жоба: 
4.1 Улыўма мағлыўматлар 
4.2 Сазтопырақтың қурамы ҳәм қәсийетлери 
4.3 Лойнинг пластиклигини аниқлаш 
4.4 Лойнинг ҳавода ва ўтда киришишини аниқлаш 
 
4.1 Улыўма мағлыўматлар 
Минерал шийки затқа технологиялық ислеў берип, жоқары температурада 
күйдириў нәтийжесинде алынған материаллар ҳәм буйымларға керамикалық 
материаллар делинеди.
 
“Керамика” сӛзи латынша “Keramos” сӛзинен алынған болып, глина 
(гил) мәнисин билдиреди. 
Инсаният тарийхында гил тийкарындағы хомылайдан таярланған дийўал ушын 
материаллар ҳәм буйымлар, сабанлы сыбаўлар қурылыста эрамыздан алдыӊғы 8000 
жыллықда ислетилген. Писирилген гербиш эрамыздан алдыӊғы 3500-4000 жыллықта, 
черепица ҳәм сырланған гербиш болса қурылыста эрамыздан алдыӊғы 1000 жыллықта 
ислетилген. Орайлық Азия, соныӊ ишинде Ӛзбекстанда сақланып қалған архитектура 
естеликлериниӊ қурылыс материаллары керамика тийкарында қурылған. Ҳәзирги күнде 
эффектив гербиш, ишки ҳәм сыртқы безеў плиталары, санитария-техника буйымлары, 
машинасазлық, электроника, энергетика системалары ушын арнаўлы керамикалық буйымлар 
ислеп шығарыў жолға қойылмақта. 
Керамикалық буйымлар тӛмендегише классификацияланады. Дүзилисине қарай геўек 
ҳәм тығыз керамикалық буйымларға бӛлинеди. Геўек керамиканыӊ суў сиӊдириўшеӊлиги 
масса бойынша 5% тен кӛп болады. Буларға дийўал ушын гербиш ҳәм блоклар, тӛбе ушын 
черепица, дренаж трубалары, фаянс, қаплама плиталар киреди. 
Тығыз керамиканыӊ суў сиӊдириўшеӊлиги масса бойынша 5% тен кем болады. Оларға 
жерге жатқызылатуғын клинкер гербиши, ири ӛлшемли керамикалық плиталар, пол 
плиталары киреди. 
Ериў температурасына қарай керамикалық материаллар жеӊил ериўши (1350
0
С тан 
тӛмен), қыйын ериўши (1350-1580
0
С), еримейтуғын (1580-2000
0
С) түрлерге бӛлинеди. 
Керамикалық материаллар ҳәм буйымларды шийки заттыӊ ҳәмме жерде бар екенлиги, 
арзанлығы, технологиялық процесслердиӊ салыстырмалы әпиўайылығы, экологикалық 
тазалығы кӛплеп ислеп шығарыў имканиятын береди.