G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I

A 
)
ga, ordinatasi-(
y
A
)
ga, B nuqtaniki esa (
x
B
)va (
y
B
) ga teng
(2.6-rasm). To’g’ri burchakli yassi koordinata tizimida koordinata boshi qilib 
ihtiyoriy bir nuqta qabul qilinadi. Bunday paytda to’g’ri burchakli koordinata 
mahalliy tizimdagi koordinata deb yuritiladi. 
 
 
 
 
2.2-jadval
To’gri burchakli yassi koordinata choraklarning ishoralari 
Koordinata choraklari 
Koordinata o’qlari 
absissa-X 
ordinata-Y 
I 
+ 
+ 
II 
- 
+ 
III 
- 
- 
IV 
+ 
- 

---

24 
Qutbiy koordinata.
Agar to’g’ri burchakli 
koordinata tizimida o’zaro perpendikulyar (
X)
va (Y) 
o’qlar o’rniga faqat (
X)
o’q va koordinata boshlanish 
nuqtasi(o) olinsa, qutbiy koordinata tizimi hosil 
bo’ladi. Qutbiy koordinata tizimida vertikal chiziq 
(OX) qutbiy o’q, koordinataning boshlanish nuqtasi 
(0) esa qutbiy nuqta deb qabul qilinadi. Biror nuqta 
(2.7-rasmda C nuqta)ning qutbiy nuqtaga nisbatan o’rnini aniqlash uchun bu nuqtani 
qutbiy nuqta bilan tutashtiruvchi chiziqning uzunligi (OC) va qutbiy o’q (OX) bilan
(OC) orasidagi burchak (α) o’lchanadi (OC) chiziq radius-vektor, (α ) burchak esa 
oriyentirlash burchagi deb yuritiladi. 
 
Qo’sh qutbli koordinata.
Qo’sh qutbli 
koordinata biror nuqta (C) ning ikki nuqta (2.8-rasmda A
va B nuqtalar)ga nisbatan o’rni qutbiy nuqtalar (A va 
B)dan o’rni aniqlanayotgan nuqtagacha bo’lgan 
chiziqlar (AC va BC) uzunligi (d
1
va d
2
) yoki (AB) chiziq 
bilan (AC) va (BC) chiziqlar orasidagi burchaklar (β
1
va 
β
2
) qiymatlari yordamida aniqlanadi. Bundan tashqari 
(C) nuqtaning o’rnini (AC) va (BC) chiziqlar 
yo’nalishining oriyentirlash burchaklari (α
1
va α
2
) bilan aniqlash mumkin.