Konstruktsion materiallar texnologiyasi

Domna pechini tuzilishi va ishi. 
Ma’lumki, cho‘yanlarni domna pechlarida eritilib olinadi. Domna pechini ichki 
devorlari o‘tga chidamli shamot g‘ishtidan qurilgan. Ustki qismi po‘lat listlardan 
qoplangan. Domna pechlari shaxta tipida bo‘lib, quyidagicha tuzilgan: 
Domna pechining asosiy qismlari: koloshnik, shaxta, raspar va gorn. Pechga 
to‘ldirilgan ruda, yonilg‘i va flyusni shixta deb aytiladi. Shixta pechga porsiyalab 
tashlanadi, shixtaning har bir porsiyasini kolosh deb yuritiladi (1-rasm). Pechni 
raspar qismi yaqinida diametri 150-225 mm truba halqa o‘rnatilgan bo‘lib, undan 
pechga 1000-1100
0
C gacha qizitilgan havo keladi, havo kauper deb ataluvchi 
qurilmalarda qizdiriladi.
Domna pechlarini foydali balandligi deb, solingan shixtani yuqori qismidan, 
cho‘yan chiqadigan teshikkacha bo‘lgan oraliqqa ayriladi. Koksda ishlaydaigan 
pechlarning foydali balandligi 30-32 metrni ba’zan 40 metrni tashkil etadi. Foydali 
hajm 1300 m
3
bo‘lgan pechlarda sutkasiga 1800-2000 tonna cho’yan ishlab 
chiqariladi.Metallurgiya zavodlarida bir vaqtda ishlovchi bir nechta domna pechlari 
bo‘lib, ular birin-ketin ishlaydilar. Pechni to‘ldirish uchun juda katta hajmdagi yukni 
domni yuqori qismiga olib chiqib, uni pechga tashlash kerak. Bu juda og‘ir ish 
bo‘lib, bu ishlar mexanizatsiyalashgan. 
1 - Cho‘yan chiqariladigan nov, 
2- Havo haydaydigan teshik–furmalar (bronzadan), 
3 - Shlak chiqaradigan teshik va nov, 
4 - Suyuq cho‘yan, 
5 - Suyuq shlak, 
6 - Gazlar chiqib ketadigan kanal. 
Domna pechini asosiy xarakterlovchi ko‘rsatgich bu uning foydali hajmidir. 
1-rasm. Domna pechining ko’ndalang kesim sxemasi. 

---

Katta domna pechlarini qurish iqtisodiy jihatdan foydali, chunki olinadigan 
cho’yanni tannarxi kichik cho’yanlarnikiga qaraganda 3-4 marta arzon (
2-rasm
). 
Pechga boradigan havoni kauper deb ataladigan qizdirgichlar yordamida 
bajariladi. Kauper shamot g‘ishtlaridan katak-katak qilib qurilgan va sirti po‘lat 
listlar bilan qoplangan minorasimon gumbazli qurilma bo‘lib, diametri d=6-8 m, 
balandligi h=20-40 m. Kauper domna pechidan biroz kichikroq bo‘lib, terilgan 
g‘ishtlar orasida juda ko‘p kanallar hosil bo‘ladi va tozalangan domna gazi bilan 
qizdiriladi.