Konstruktsion materiallar texnologiyasi

3-rasm. Sterjen yashiklari: a – yaxlit, b - yig’ma; v-yig’ilgan sterjen yashiklar. 
Sterjen quritish plitasi
. Sterjen yashigidan ajratib olingach, quritish uchun 
o’rindiqqa joylanadi. Bu o’rindik quritish plitasi deyiladi. 
Quyish sistemasi elementlarining modellari. qolipga metallarni ravon kirituvchi 
kanallar sistemasiga quyish sistemasi elementlarining moddalari deyiladi. 
Sterjenlarni tayyorlash
. Sifatli sterjenlar tayyorlashda ularning tarkibini to’g’ri 
belgilashdan tashqari ayrim texnologik vositalardan ham foydalaniladi. Masalan, 
oddiy shaklli mayda (ingichka, yupqa) sterjenlar tayyorlashda ularning puxtaligini 

---

oshirish maqsadida oralariga metall simlar qo’yiladi, murakkab shaklli yirik 
sterjenlar tayyorlashda metall rama va karkaslardan foydalaniladi. 
Quritish sistemasi elementlarining modellari
. Qolipga metallarni ravon kirituvchi 
kanallar sistemasiga quyish sistemasi elementlarining moddalari deyiladi. 
Opoka
. Qolip materiallarida model aksini olishga ko’maklashuvchi ochiq rama 
opoka deyiladi. Opokalar konstruktsiyasiga ko’ra ajraluvchi, ajralmaydigan; 
qovurg’ali va qovurg’asiz bo’ladi (4-rasm). U qadar yirik bo’lmagan quymalar 
olishda ajralmaydigan qovurg’asiz, yirik quymalar olishda ajraladigan qovurg’ali 
opokalardan foydalaniladi. 
Yuqoridagilardan ko’rinadiki, model komplekti turli muhitda uzoq vaqt ishlaganda 
o’z shakli va o’lchamlarini saqlaydigan, oson kesib ishlanadigan, engil va arzon 
materiallardan tayyorlanishi kerak. Amalda quymalarni kamroq ishlab chiqadigan 
sexlarda model komplekti materiali yaxshi sifatli yog’ochlardan, ba`zan gips va 
tsementdan, ko’plab quymalar ishlab chiqaradigan sexlarda esa metallardan 
(ko’pincha alyuminiy qotishmalaridan). plastmassalardan tayyorlanadi.