Materialshunoslik va yangi materiallar texnologiyasi

Keramika 
Keramika – bu metall va nometall elementlar orasidagi oraliqni egallovchi materiallar 
guruxi. Keramika sinfiga oksidlar, nitridlar va karbidlar kiradi. Masalan, birmuncha mashxur 
keramika turlaridan ayrimlari oksid alyuminiy (Al
2
O
3
), kremniy dioksidi (SiO
2
), kremniy nitridi 
(Si
3
N
3
)dan tashkil topgan. Bundan tashqari ko’pchilik an’anaviy keramik max’sulot deb atovchi 
moddalar sirasiga turli xildagi loylar (xususan chinni ishlab chiqarish uchun ishlatilinuvchi) 
shuningdek beton va shisha kiradi. Keramikaning mexanik xossalari – bu metall xarakteristikasi 
bilan teng ravishdagi qattiq va mustaxkam materiallardir. (4.1. va 4.2. rasmga qaralsin). Bundan 
tashqari keramikaning juda qattiq oddiy turi. Ammo keramika juda xam mo’rt material 
(plastiklikning mavjud emasligi) va parchalanishga qarshiligi yomon (4.2. rasm). Keramikaning 
barcha turlari issiqlik va elektr tokini o’tkazmaydi (elektr o’tkazuvchanligi juda xam past 4.3. 
rasm). 

---

22 
Rasm 4.4. 
Turli 
metallarning 
parchalanishdagi 
qarshiligini 
(parchalanish 
ishini) xona 
haroratida 
solishtirish. 
Keramika, 
polimer va 
kompozitsion 
materiallar. 
Rasm 4.5. 
Turli 
metallarning 
elektr 
o’tkazuvchanligin
i xona haroratida 
solishtirish. 
Keramika, 
polimer va 
kompozitsion 
materiallar. 
Keramikaning yuqori haroratga va tashqi muhitning zararli ta’sirlariga qarshiligi bir 
muncha yuqori. Optik xossalariga ko’ra keramika shaffof bo’lmasligi mumkin. Ayrim oksidlar 
masalan temir oksidi (Fe
2
O
3
) magnit xossalarga ega. Keramikadan tayyorlangan ayrim 
mahsulotlar 4.6. rasmda keltirilgan. Keramikaning tasnifi, asosiy turlari va ishlatilish soxasi 
tegishli bo’limda muhokama qilinadi. 
Polimerlar 
Barchaga ma’lum plastmassalar va rezinalar polimerlarga kiradi. Ularning ko’pchiligi 
uglerod, vodorod va boshqa nometall elementlar (O, Nva Si) asosidagi organik aralashmadir. 
Bundan tashqari ularning tabiatan asosiy zanjiri uglerod atomidan tashkil topgan zanjirli 
makromolekulyar tuzilishga ega. Eng ko’p tarqalgan va mashxur polimer bu polietilen (PE), 
poliamid (PA) (naylon), polivinilxlorid (PVX), polikorbonat (PK), polistirol (PS) va 

---

23 
kremniyorganikli kauchuk. Odatda bu materiallarda zichlik past mexanik xossalar esa keramik 
va metall materiallarga qaraganda butunlay boshqacha. 
Rasm 4.6. 
Metall va metall 
qotishmalardan 
tayyorlangan oddiy 
mahsulotlar – oshxona 
anjomlari, qaychilar, 
tangalar, tishli g’ildirak, 
uzuk va bolt-gayka