3-Mavzu. Yunon va arab alkimyosi Alkimyo atamasi qanday boshlangan?

6. Alkimyoning ikkinchi bosqichi va Gaber ishlari haqida ayting
? (Javob: Ikkinchi 
bosqich. VII asrda arablar Misrni bosib oladi. Ular Aleksandriya maktabi olimlari 
tomonidan yozilgan va to’plangan kitoblarni - Ispaniya, Italiya va Yevropa 

---

mamlakatlariga berib yuborishadi. Ko’pchilik arab olimlari - shulardan eng 
birinchisi - medik va alkimyogar Djabir ibn Xayni yoki Gaberdir uning "Kniga 
semidesyati", "Kniga o yadax" “Zaharlar haqidagi“ asari Qair va Istambulda chop 
etildi.Gaber (721-815) novshadil spirtini va xossalarini o’rgandi, oq bo’yoq (belila) 
tayyorlash usulini taklif qildi, haydash orqali spirtdan toza holdagi sirka kislotani 
oldi, uning turli konsentrasiyali eritmalaridan foydalandi. Simob va oltingugurtning 
hamma metallarga transmutasiyasini aytib o’tdi. 
7. Alkimyoning ikkinchi bosqichidagi O’rta Osiyolik olimlarning ishlari haqida 
nimalarni bilasiz?
Hozirgi Markaziy Osiyo hududida ijod etgan tabiatshunoslar 
orasida dunyoga tanilgan olimlardan buxorolik Abu Ali ibn Sino (980-1037) 
tibbiyot sohasida ko’p ishlari bilan mashhurdir. Uning fikricha kimyoviy bilimlar 
oddiy moddalardan oltin olishga emas, balki dorivor moddalar yaratishga xizmat 
qilishi kerak. 
Xorazmda yashab ijod etgan Abu Rayhon Beruniyning (980-1048) 
«Qimmatbaho toshlarni bilib olish bo’yicha ma’lumotlar to’plami» degan risolasi 
o’sha zamondagi Markaziy Osiyo, Yaqin Sharq, hatto Yevropada ham 
ma’danshunoslik sohasidagi eng yirik asar hisoblangan. Ana shu davrda 
ensiklopedist olimlar Al-Beruniy, Al-Forobiy, Abu Ali-ibn Sino(X-XI)-vrach 
alkimyogarlar faoliyat ko’rsata boshladi. Abu Ali-ibn Sino Buxoroda tug’ilib 21 
yoshida Urganchga Ma’nun akademiyasiga o’qishga boradi. Bu akademiya 
boshlig’i Al-Beruniy edi.Ibn Sino “Tib qonunlari” va ”Shifobaxsh vositalar haqida 
kitob” nomli asarlarini yozadi. U 17 yoshida mohir tabib bo’lgan va 
HCI,HNO
3
,H
2
SO
4
,KOH ,NaOH larni bilgan. 
Ibn Sinoning ustozi Al Beruniy buyuk matematik, fizik, astronom bo’lishiga 
qaramasdan kimyoni amaliy fan sifatida ishlatdi. 
U tabiiy minerallar ko’mir, ozokerit, neft asfaltlarni analiz qilib, xossalarini 
aniqlab ularning qayerlarda ishlatilishini ham aytadi. Rudadan metallarni, 
tarkibida oltin bo’lgan rudalardan esa oltinni ajratish metodikasini yozadi. 
Qimmatbaho toshlarning analizini ularning solishtirma og’irliklarini aniqlaydi. 
Ibn-Sino tomonidan yozilgan 450 kitobdan 242 tasi bizgacha yetib kelgan. 
Shundan 80 tasi falsafa va ilohiyotga, 48 tasi tabobatga, 19 tasi mantiqqa, 23 tasi 
tibbiyot ilmiga, 1 ta riyoziyot, 2 tasi - kimyo tarixi, 4 ta adabiyot, 9 ta odob ilmi, 
musiqa, 7 tasi - falakiyotga bag’ishlangan. Uning kitoblari Yevropa dorilfununlarida 

---

500 yildan beri darslik sifatida ishlatiladi. Ibn - Sinoning “Tib qonunlari” asarida 
760 dan ortiq dori yozilib ular - mineral moddalar (metallar, oksidlar, asoslar, 
kislotalar, tuzlardan, organik (o’simlik va hayvonlardan) olingan moddalar 
to’g’risida gapiriladi. 
U “Shifobaxsh vositalar” kitobida tabiatshunoslik haqidagi bilimlarni 
umumlashtiradi. Metallik xossasini simob beradi u yaltiroqlik, plastiklik va olovga 
munosabatini bildiradi deydi. Uning boshqa alkimyogarlardan farqi shuki, metallar 
astronomiyaga bog’liq emas deydi.
8.