3-Mavzu. Yunon va arab alkimyosi Alkimyo atamasi qanday boshlangan?

---

3-Mavzu. Yunon va arab alkimyosi 
1. Alkimyo atamasi qanday boshlangan?
Misrliklarning amaliy kimyosi va Yunon 
olimlarining falsafiy tasavvurlari asosida miloddan 300 yil avval qadimiy dunyoning 
madaniy markazi Aleksandriyada akademiya va kutubxonalar tashkil topdi. 
Milodimizning 47 - yilida bu kutubxonalarda sodir bo’lgan yong’in juda ko’p 
(40000 jild) kitoblarga zarar yetkazdi. Misrni arablar zabt etganidan keyin, 
Aleksandriya akademiyasining qolgan boyliklari VII asrda arablar qo’liga o’tadi. 
Arablar «kimyo» so’zi oldiga, arab tiliga xos «al» qo’shimchasini qo’shib kimyoni 
«alkimyo» deb ataganlar. Arablar faoliyati natijasida kimyoviy ma’lumotlar 
birmuncha rivojlandi; ular yangi-yangi moddalar kashf qildilar. VIII asrda kimyoviy 
bilimlar arablardan Ispaniyaga va undan Yevropaga o’ta boshlaydi. Qadimiy 
Markaziy Osiyo, jumladan o’zbek olimlari ham arab olimlari qatoriga kiritilganlar. 
2. Alkimyo davri qancha davom etgan, ularning maqsadi va u davrning axamiyati 
haqidagi fikrlarni ayting? 
(Javob: IV asrdan XVI asrga qadar davom etadi.
 
V.A.Robinovich “Alkimyo 
o’rta asr madaniyati fenomeni” asarida “Ishlab chiqarishning feodal tuzumi hukm
surgan o’rta asrlarda madaniyat rivojlanishida alkimyoning o’rni katta” deb 
uqtiradi. Maks Born olingan bilimlar natijalari dindorlarga xizmat qila boshladi, 
ular yuz berayotgan hodisalarning sirlarini tabiatdan emas, qandaydir “filosofiya
toshidan” izlay boshladi deb ta’kidlagan.
 
Bu davrda yashagan kimyogarlar falsafa toshining sehrli kuchlariga ishonib, 
uni axtarganlar; shu bilan birga uzoq umr baxsh etuvchi eleksir va universal 
erituvchi - a l k a g ye s t kabi moddalarni topishga intilganlar; ular turli 
afsonalarga ham qattiq ishonganlar. Yevropada VIII asrda «alkimyo» davri 
boshlanadi; o’sha zamonda ishlab chiqarishning xususiyatlariga ko’ra Yevropa 
uchun kerakli mahsulotlarni Osiyo mamlakatlaridan sotib olish uchun oltin zarur 
edi. Shu sababli alkimyogarlar o’z faoliyatlarini «falsafa toshi» ni olishga 
qaratganlar. Ularning fikricha «falsafa toshi» ajoyib xossalarga ega – temir kabi 
noasl metallarga tegsa, uni oltinga, hyech bo’lmaganda kumushga aylantirishi, 
betob odamni sog’aytirishi, baxtsizlarga baxt keltirishi kerak edi. Biroq ularning 
hyech biri ham «falsafa toshini» yarata olmadi; lekin ko’rinishi oltinga o’xshagan 
qotishmalar olib odamlarni «oltin» deb ishontirishga uringanliklari tarix 
sahifalarida yozib qoldirilgan.

---