Sh. A. Alimov, O. R. Xolmuhamedov, M. A. Mirzaahmedov


! 143 26- § da (3-masala) sin(



Download 2,38 Mb.
Pdf ko'rish
bet30/57
Sana31.03.2022
Hajmi2,38 Mb.
#521248
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   57
Bog'liq
Algebra. 9-sinf (2014, Sh.Alimov, O.Xolmuhamedov)

!


143
26- § da (3-masala)
sin(
)
cos , cos(
)
sin
2
2
p
p
a
a
a
a
-
=
-
=
formulalar isbotlangan edi, ular ham 
keltirish formulalari
deb ataladi.
Bu formulalardan foydalanib, masalan, sin
cos ,
p
p
3
6
=
cos
sin
p
p
3
6
=
ni
hosil qilamiz.
x
ning istalgan qiymati uchun sin(
x

2
p
)

sin
x
, cos(
x
+
2
p
)

cos
x
tengliklar to‘g‘riligi ma’lum.
Bu tengliklardan ko‘rinadiki, argument 2
p
ga o‘zgarganda sinus
va kosinusning qiymatlari davriy takrorlanadi. Bunday funksiyalar
davri 
2
p
 bo‘lgan davriy funksiyalar 
deyiladi.
Agar shunday 

¹
 0 son mavjud bo‘lsaki, 
y
 =
 f
(
x
) funksiya-
ning aniqlanish sohasidagi istalgan 

uchun
f
(
x
 - 
T
)
 =
f
(
x
)
 =
f
(
x
 + 
T
)
tenglik bajarilsa, 
f
(
x

davriy funksiya deb 
ataladi.
T
 son 
f
(
x
) funksiyaning 
davri
 deyiladi.
Bu ta’rifdan ko‘rinadiki, agar 
x
son 
f
(
x
) funksiyaning aniqlanish
sohasiga tegishli bo‘lsa, u holda 
x

T

x

T
sonlar va, umuman, 
x

Tn
,
n
Î
Z
sonlar ham shu davriy funksiyaning aniqlanish sohasiga tegishli
va 
f
(
x

Tn
)
=
 f
(
x
), 
n
Î
Z
bo‘ladi.
2
p
soni 
y

cos
x
funksiyaning 
eng kichik musbat davri
eka-
nini ko‘rsatamiz.


0 kosinusning davri bo‘lsin, ya’ni istalgan 

uchun
cos(
x
+
T
)
=
cos
x
tenglik bajariladi. 
x

0 deb, cos
T

1 ni hosil qilamiz.
Bundan esa 
T

2
p
k

k
Î
Z
. T

0 bo‘lganidan 
T
quyidagi 2
p
, 4
p
, 6
p
, ...
qiymatlarni qabul qila oladi va shuning uchun 
T
ning qiymati 2
p
dan
kichik bo‘lishi mumkin emas. 
y

sin
x
funksiyaning eng kichik musbat davri ham 
2
p
 
ga
teng
ekanini isbotlash mumkin.
!
!


144
M a s h q l a r
Hisoblang 
(352–355)
:
352.
1) 
sin
13
2
p
;
2) sin17
p
;
3) cos7
p
;
4) 
cos
11
2
p
;
5) 
sin720
o
;
6) cos 540
o
.
353.
1) cos 420
o
;
2) 
tg 570
o
;
3) sin 3630
o
;
4) 
ctg 960
o
;
5) 
sin
13
6
p
;
6) 
tg
11
6
p
.
354.
1) 
cos150
o
; 2) sin135
o
; 3) cos120
o
; 4) sin 315
o
.
355.
1) 
tg
5
4
p
;
2) sin
7
6
p
;
3) cos
5
3
p
;
4) 
(
)
sin
-
11
6
p
;
5) 
( )
cos
-
7
3
p
;
6) 
( )
tg
-
2
3
p
.
356.
Ifodaning son qiymatini toping:
1) cos630
° - 
sin1470
° - 
ctg1125
°
;
2) tg1800
° - 
sin495
° + 
cos945
°
;
3) 
sin(
)
cos
tg
-
-
-
7
2
31
3
7
4
p
p
p
;
4) 
(
)
(
)
cos(
)
sin
ctg
-
+
-
-
-
9
2
49
6
21
4
p
p
p
.
357.
Ifodani soddalashtiring:
1) cos
2
(
p - a
)

sin
2
(
a - p
);
2) cos(
p - a
)cos(3
p - a
)

sin(
a - p
)sin(
a - 
3
p
).
358 .
Hisoblang:
1) cos7230
° + 
sin900
°
;
2) sin300
° + 
tg150
°
;
3) 
2
6 5
3
19
3
sin ,
sin
p
p
-
;
4) 2
4 25
1
3
61
6
cos ,
cos
p
p
-
;
5) 
sin(
,
) tg(
)
cos(
) ctg(
,
)
-
+
-
-
+
-
6 5
7
7
16 25
p
p
p
p
;
6) 
cos(
) sin
tg
ctg
-
+
-
540
480
405
330
o
o
o
o
.


145
359.
Ifodani soddalashtiring:
1) 
( )
sin
sin(
)
cos(
) sin(
)
p a
p a
p a
p a
2
2
- +
-
- +
-
;
2) 
( )
( )
cos(
) cos
sin(
) sin
p a
p a
p a
p a
- +
-
- -
-
2
2
;
3) 
(
)
( )
sin
tg(
)
tg(
)
cos
a p
a p
p a
p a
-
+
×
-
-
2
;
4) 
( )
sin (
) sin
sin(
)
tg(
)
2
2
2
p a
p a
p a
p a
- +
-
-
×
-
.
360.
Uchburchakning ikkita ichki burchagi yig‘indisining sinusi
uchinchi burchagining sinusiga tengligini isbotlang.
361.
Ayniyatni isbotlang:
1) 
( )
sin
cos
p
a
a
2
+
=
;
2) 
( )
cos
sin
p
a
a
2
+
= -
;
3) 
(
)
cos
sin
3
2
p a
a
-
= -
;
4) 
(
)
sin
cos
3
2
p a
a
-
= -
.
362.
Tenglamani yeching:
1) 
( )
cos
p
2
1
-
=
x
;
2) 
(
)
sin
p -
=
x
1 ;
3) 
(
)
cos
x
-
=
p
0 ;
4) 
( )
sin
x
-
=
p
2
1.
 29- §.
 
SINUSLAR YIG‘INDISI VA AYIRMASI.
KOSINUSLAR YIG‘INDISI VA AYIRMASI
1 - m a s a l a .
Ifodani soddalashtiring:
( )
( )
(
)
sin
sin
sin
a
a
p
p
p
+
+
-
12
12
12
.
Qo‘shish formulasi va ikkilangan burchak sinusi formulasidan
foydalanib, quyidagiga ega bo‘lamiz:
( )
( )
(
)
sin
sin
sin
a
a
p
p
p
+
+
-
=
12
12
12
(
)
=
+
+
-
=
sin cos
cos sin
sin cos
cos sin
sin
a
a
a
a
p
p
p
p
p
12
12
12
12
12
=
×
=
=
2
12
12
6
1
2
sin cos
sin
sin sin
sin
a
a
a
p
p
p

10 – Algebra, 9- sinf uchun


146
Agar 
sinuslar yig‘indisi formulasi
sin
sin
sin
cos
a
b
a b
a b
+
=
+
-
2
2
2
(1)
dan foydalanilsa, bu masalani soddaroq yechish mumkin. Shu formula
yordamida quyidagini hosil qilamiz:
( )
( )
(
)
sin
sin
sin
a
a
p
p
p
+
+
-
=
12
12
12
=
×
=
2
12
12
1
2
sin cos
sin
sin
a
a
p
p
.
Endi (1) formulaning o‘rinli ekanini isbotlaymiz.
a b
a b
+
-
=
=
2
2
x
y
,
belgilash kiritamiz. U holda 
x

y
 
=
 
a

x

y
 
= b
va
shuning uchun sin
a + 
sin
b
 

sin(
x

y
)

sin(
x

y
)
 
=
 
sin
x
cos
y
 
+
 
cos
x
sin
y
 
+

sin
x
cos
y

cos
x
sin
y
 

2sin
x
cos

=
+
-
2
2
2
sin
cos
a b
a b

(1) formula bilan bir qatorda quyidagi 
sinuslar ayirmasi formulasi,
kosinuslar yig‘indisi 
va 
ayirmasi formulalaridan 
ham foydalaniladi:
sin
sin
sin
cos
a
b
a b
a b
-
=
-
+
2
2
2
,
(2)
cos
cos
cos
cos
a
b
a b
a b
+
=
+
-
2
2
2
,
(3)
cos
cos
sin
sin
a
b
a b
a b
-
= -
+
-
2
2
2
.
(4)
(3) va (4) formulalar ham (1) formulaning isbotlanishiga o‘xshash
isbotlanadi; (2) formula 
b
ni 
-b
ga almashtirish bilan (1) formuladan
hosil qilinadi (
buni mustaqil isbotlang
).
2 - m a s a l a .
sin75
° + 
cos75
°
ni hisoblang.
sin75
° + 
cos75
° = 
sin75
° + 
sin15
° =
=
=
=
+
-
2
2
45
30
75
15
2
75
15
2
sin
cos
sin
cos
o
o
o
o
o
o
2
6
2
3
2
2
2
=
×



147
3- m a s a l a .
2
3
sin
a +
ni ko‘paytmaga almashtiring.
(
)
(
)
2
3
2
2
3
2
3
sin
sin
sin
sin
a
a
a
p
+
=
+
=
+
=
(
)
(
)
=
+
-
4
2
6
2
6
sin
cos
a
p
a
p

4- m a s a l a .
sin
a + 
cos
a
ifodaning eng kichik qiymati 
-
2 ga,
eng katta qiymati esa 2 ga teng ekanini isbotlang.
Berilgan ifodani ko‘paytmaga almashtiramiz:
(
)
(
)
sin
cos
sin
sin
sin cos
a
a
a
a
a
p
p
p
+
=
+
-
=
-
=
2
4
4
2
(
)
4
cos
2
p
-
a
.
Kosinusning eng kichik qiymati 
-
1 ga, eng katta qiymati esa 1 ga
teng bo‘lgani uchun berilgan ifodaning eng kichik qiymati 2
1
× - =
( )
= -
2 ga, eng katta qiymati esa 2 1
2
× =
ga teng. 
M a s h q l a r
363.
Ifodani soddalashtiring:
1) sin(
(
p
p
a
a
3
3
+
) sin
)
+
-
;
2) cos(
cos(
p
p
b
b
4
4
-
-
+
)
) ;
3) sin (
(
2
2
4
4
p
p
a
a
+
) sin
)
-
-
; 4) cos (
cos (
2
2
4
4
a
a
p
p
-
-
+
)
) .
364.
Hisoblang:
1) cos
cos
105
75
o
o
+
;
2) sin
sin
105
75
o
o
-
;
3) cos
11
12
5
12
p
p
+
cos
;
4) cos
11
12
5
12
p
p
-
cos
;
5) sin
cos
7
12
12
p
p
-
;
6) 
o
o
165
sin
105
sin
+
.
365.
Ko‘paytmaga almashtiring:
1) 1

2sin
a
;
2) 1

2sin
a
;
3) 1

2cos
a
;
4) 1

sin
a
.
366.
Ayniyatni isbotlang:
1) 
sin
sin
cos
cos
tg
a
a
a
a
a
+
+
=
3
3
2 ;
2)
sin
sin
cos
cos
ctg
2
4
2
4
a
a
a
a
a
+
-
=
.


148
367.
Ifodani soddalashtiring:
1) 
2
3
2
2
4
(cos
cos
)
sin
sin
a
a
a
a
+
+
;
2)
1
2
3
2
1
2
+
-
-
+
-
sin
cos
sin
sin
sin
a
a
a
a
a
.
Ayniyatni isbotlang 

Download 2,38 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   57




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish