«Молия» илмий журнали Ўзбекистон Республикаси Олий аттестация комис

Таҳлил ва натижалар
Шуниси аҳамиятлики, республикамиз тижорат банкларига қимматли қоғозлар 
бозорида ҳам инвестор сифатида, ҳам эмитент сифатида, ҳам воситачи сифатида 
иштирок этишга рухсат этилган. Хусусан, Ўзбекистон Республикасининг 
«Қимматли қоғозлар бозори тўғрисида»ги қонунига мувофиқ:
– қимматли қоғозларни Ўзбекистон Республикаси ҳудудида жойлаштиришга 
ва уларнинг муомаласига давлат рўйхатидан ўтказилганидан кейин йўл қўйилади;
– уюшган бозорларда олди-сотди битимлари тузилганда улар юзасидан ҳисоб-
китоб қилиш муддатлари қимматли қоғозлар савдосини ташкил қилиш қоидалари 
билан, бошқа ҳолларда эса олди-сотди шартномалари билан белгиланади;
– фонд биржасида эмиссиявий қимматли қоғозларга доир битимлар тузилганда 
сотувчи (бундан эмитент мустасно) Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджетига 

---

60
4/2021
Банк иши
битим суммасининг 0,01 фоизи миқдорида йиғим тўлайди. Бунда сотувчининг, шу 
жумладан, Ўзбекистон Республикаси норезидентининг тузилган битим бўйича 
даромадларига юридик шахслардан олинадиган фойда солиғи ва жисмоний 
шахслардан олинадиган даромад солиғи солинмайди;
– қимматли қоғозларга доир нархларнинг, талаб ва таклифнинг даражасини 
сақлаб туриш учун биржа битимлари тузилганда маркет-мейкер биржага, Қимматли 
қоғозлар марказий депозитарийсига, шунингдек, Ўзбекистон Республикаси Ташқи 
иқтисодий фаолият миллий банкига йиғимлар ва бошқа тўловлар тўлашдан озод 
қилинади;
– эмитентлар қимматли қоғозларни мустақил равишда, шунингдек, банклар 
ва инвестиция воситачилари орқали жойлаштириш ҳуқуқига эга [9].
1-расм. Ўзбекистон Республикаси тижорат банклари активларининг 
умумий ҳажмида қимматли қоғозларга қилинган инвестицияларнинг 
улуши, % [10]
1-расм маълумотларидан кўринадики, Ўзбекистон
 
Республикаси тижорат 
банклари активларининг умумий ҳажмида қимматли қоғозларга қилинган 
инвестициялар жуда кичик салмоқни эгаллайди. Бу эса, мамлакат тижорат 
банкларининг қимматли қоғозлар билан амалга ошириладиган инвестицион 
операцияларини ривожланмаганлигидан далолат беради.
1-расм маълумотларидан кўринадики, республика тижорат банклари 
активларининг умумий ҳажмида қимматли қоғозларга қилинган инвестицияларнинг 
салмоғи 2018 – 2020 йилларда ўсиш тенденциясига эга бўлган.
Қуйидаги жадвал маълумотлари орқали АТ “Асакабанк”нинг қимматли 
қоғозлар портфелини таҳлил қиламиз (1-жадвал).

---

61