O`zbekiston respublikasi оliy va o`rta махsus та’liм vazirligi bухоrо даvlat universiteti

[W] yoki [Pm] kengaytiruvchilari bilan farqlanuvchi uyushgan gaplar. 
1.Erta yog`ib o`tgan yomg`ir Chang va yomg`irni yuvib ketgan, daraxtlarning 
yaproqlari tiniq va toza edi. 2.Uyg`onganda suyaklari zirqirar, u o`zini lanj tuyardi. 
3.Axmoq horiganini bilmas, ko`sa qariganini. 4.Axmoq qizini maqtar, tentak o`zini 
(maqol). 5.Baland simyog`ochlardagi lampochkalar nuri ham tarvaqaylab ketgan, 
soyasi hovliga tushib turar edi (S. Zunnunova.) 6.YAxshidan ot qoladi, yomondan 
dod. (Maqol.) 7.Saodatxon jim qolgan, ko`nglida g`azab yonar edi.(«SHarq 
yulduzi».)8.Birniki mingga, mingniki tumanga.(Maqol.)
Ko`rinadiki, uyushgan gaplarni hosil qilishda uyushtiruvchi vosita muhim 
mavqega ega. Umumlashtirgan holda uyushgan gaplar kesimlari quyidagi 
xossalarga ega bo`ladi:
Hamma kesimlar bir xil shaklda bo`ladi: 
a) (...[W1] Q - gan, ... [W2] Q - gan) edi; 
b) (...[W1] Q -ganday, ... [W2] Q - ganday) emish. 
Kesimdagi W ning grammatik shakli har xil bo`ladi: 
a) (...[W] – - gan, ... [W2] – - (a)r-) Pm; 
b) (... [W1] – -(i)b, ... [W2 ] – - mas) Pm. 
Kesimdagi W ham, Pm ham bir xil, ularning kengaytiruvchilari har xil bo`ladi. 
[.. [W1] – - gan .. [W2] – -gan] Pm 
Tayanch tushunchalar: 
uyushgan
 
gap, uyushgan gapning qolipi va uning 
ko`rinishlari, tip va tur, kesimning uyushtiruvchilik xususiyati.
 
Tavsiya etiladigan adabiyotlar: 
1. Маҳмудов Н., Нурмонов А. Ўзбек тилининг назарий грамматикаси. – Т., 
1995.
2. Сайфуллаева Р. Ўзбек тилида қўшма гапларнинг формал – функционал 
тадқиқи. – Т., 1994.
3. Сайфуллаева Р., Менглиев Б. в.б. Ҳозирги ўзбек адабий тили. Синтаксис. III. 
– Т., 2006. 
4. Ғуломов А., Асқарова М. Ҳозирги ўзбек адабий тили. Синтаксис.– Т., 1987. 
 
 
Mavzuni mustahkamlash uchun savol va topshiriqlar: 
1.
Uyushgan gapni qo`shma gap bilan qiyoslang. 
2.
Uyushgan gapni uyushiq bo`lakli gap bilan solishtiring. 
3.
[W] yoki [Pm] kengaytiruvchilari bilan farqlanuvchi uyushgan gaplar. 
4. Uyushgan gapning kesimiga xos xususiyatlarni tavsiflang.