O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi urganch davlat universiteti

3.Elektron hujjatlar bilan ishlash 
Axborotlar tizimi ma‘lumotlar bazasi ustida ish olib boradi. Ma‘lumotlar bazasi esa 
ishlab  chiqarish,  fan,  umuman  inson  hayot-faoliyatining  ma‘lum  bir  sohasi  bo‘yicha 
tuziladi.  Masalan,  iqtisodiyot  yo‘nalishi  bo‘yicha  o‘qitiladigan  fanlar  ro‘yxati,  2-
poliklinika  yordamidan foydalanuvchi fuqoralar haqidagi ma‘lumotlar (familiyasi, ismi, 
sharifi,  jinsi,  tug‘ilgan  yili,  ishlash  joyi,  qon  guruhi  va  hokazolar).  Ma‘lumotlar  bazasi 
ba‘zan  ma‘lumotlar  banki  deb  ham  yuritiladi.Umumiy  holda,  ma‘lumotlar  bazasi  yoki 
ma‘lumotlar banki tushunchalari kompyuter bilan bog‘liq bo‘lishi shart emas. Masalan, 
vrach  kabinetida  qogoz  yoki  karton  kartochkalarda  tashkil  etilgan  bemorlar  kartotekasi 
kompyuter  yordamida  qayta  ishlanmaydi,  lekin  ma‘lumotlar  bazasi  yoki  ma‘lumotlar 
bankiga  misol  bo‘la  oladi.  Ammo,  imkoniyat  boricha  ma‘lumotlar  bazasi  shaxsiy 
kompyuterlarda tuzilsa, kerakli ma‘lumotni qidirish va topish ancha osonlashadi. 
Ma‘lumotlar  bazasini  kompyuter  yordamida  qayta  ishlashni  osonlashtirish  uchun 
uni  tuzish  jarayonida qandaydir qoidalarga rioya qilish kerak bo‘ladi. Bu yerda ikki xil 
yondashish bo‘lishi mumkin. 
1)  ma‘lumotlar  bazasining  tuzilishi  haqida  kelishib  olish.  Masalan,  har  yili  qabul 
vaqtida shaxsiy kompyuterda hujjat topshirgan abiturientlar haqidagi ma‘lumotlar bazasi 
tuziladi  (abiturientlarning  familiyasi,  ismi,  sharifi,  o‘rta  maktabni  tugatgan  yili, 
attestatining  nomeri,  viloyati,  tumani,  jinsi  va  hokazo).  Bu  ma‘lumotlar  bazasi  hujjat 
topshirilgan sana va vaqt bo‘yicha tuziladi. 
2) ma‘lumotlar bazasi istalgan tartibda tuziladi, lekin bu holda ma‘lumotlarni qayta 
ishlash  algoritmlarini  ishlab  chiqish  kerak  bo‘ladi.  Masalan,  hujjat  topshirgan 
abiturientlar ro‘yxati istalgan tartibda tuzilgan bo‘lsin. U holda bu ma‘lumotlarni hujjat 
topshirilgan  sana  va  vaqti  bo‘yicha  qayta  ishlab  chiqadigan  algoritmini  tuzish  kerak 
bo‘ladi. 
Mehmonxona majmuini markazlashtirilgan tartibda boshqarish kompyuter tizimlari 
hatto  yirik  mehmonxona  faoliyatini  ham  ko‗p  vaqt  va  kuch  sarflamasdan 
muvofiqlashtirish imkonini beradi. Tizim quyidagi vazifalarni hal qiladi: 
 biznes-jarayonlarni  oqilonalashtirish,  qog‗ozli  hujjat  aylanishi  hajmini 
kamaytirish;  
 xizmatlar va xodimlar faoliyati ustidan nazoratni kuchaytirish;  

---

 

85 
 mehmonlarga xizmat ko‗rsatish sifatini yaxshilash; 
 operatsion xarajatlarni oqilonalashtirish; 
 statistik va analitik funksiyalar. 
Professional  tizimlar  zamirida  ko‗plab  mehmonxonalarning  muvaffaqiyatli  ish 
tajribasi  yotadi.  Bu  tajriba  yildan-yilga  oshib  bormoqda  va  yangi  professional 
ishlovlarda  takomillashtirilmoqda.  Hozirgi  vaqtda  avtomatlashtirilgan  boshqaruv 
tizimini  tanlashda  mehmonxonalar  diqqatiga  sazovor  bo‗lgan  bir  nechta  professional 
ishlovlar mavjud.  
Mehmonxona  xo‗jaliklarini  avtomatlashtirish  kompleks  tizimlari  ko‗pligiga 
qaramay, bunday tizimlarni tuzishning asosiy prinsiplari ancha o‗xshash. Barcha tizimlar 
mehmonxonaning  asosiy  xizmatlari,  chunonchi:  nomerlar  fondi,  ma‘muriy,  tijorat, 
muhandislik,  umumiy  ovqatlanish  xizmatlari  faoliyatini  avtomatlashtiruvchi  dasturlar 
paketidan tashkil topadi. Dasturlarning o‗zi funksional prinsipga ko‗ra tuzilgan.  
Masalan,  nomerlar  fondini  boshqarish  xizmati  (Front  office)ni  avtomatlashtirish 
dasturi nomerlar fondini boshqarish, rezervlash, bronlash, mehmonlarni ro‗yxatga olish, 
joylashtirish,  yashash  va  ko‗rsatilgan  xizmatlar  bahosini  avtomatik  tarzda  yozish  yo‗li 
bilan mehmonlarning hisob varaqlarini yuritishni ta‘minlash imkonini beradi.  
Restoranlar, barlar hamda umumiy ovqatlanishning boshqa bo‗limlarida mijozlarga 
xizmatlar ko‗rsatish va ular bilan hisob-kitob qilishni avtomatlashtirishga mo‗ljallangan 
dastur  quyidagi  vazifalarni  bajaradi:  mehmonlarning  ovqatlanishi  va  zallarning 
yuklanishini  boshqarish  dasturlarini  yuritish,  omborda  va  ishlab  chiqarishda  oziq-ovqat 
mahsulotlari 
mavjudligini 
kuzatish, 
oziq-ovqat 
omboriga 
talabnomalarni 
rasmiylashtirish,  ishlab  chiqarish  oziq-ovqat  mahsulotlarining  harakatini  hisobga  olish 
va nazorat qilish, taomlar va menyuni kalkulyasiya qilish. Tizimlarning servis modullari 
hujjatlar  va  xatlarni  tayyorlash  va  chop  etish,  operatsion,  statistik  va  moliyaviy 
hisobotlar  tuzishga  mo‗ljallangan.  Kichiq  mehmonxonalarda  asosan  Front  offikeni 
avtomatlashtirish uchun mo‗ljallangan soddalashtirilgan tizimlar qo‗llaniladi.