Samarqand davlat universiteti geografiya va ekologiya fakulteti geografiya tabiiy recurslar kafedrasi



Download 1,39 Mb.
Pdf ko'rish
bet35/85
Sana30.03.2022
Hajmi1,39 Mb.
#517701
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   85
Bog'liq
orta osiyo tabiiy geografiyasi

Taqirlar
- O‗rta Osiyo tekislik qismining yer usti yuzasining o‗ziga xos 
qoplamlaridan biri bo‗lib, tabiiy jarayonlarning noyob mahsuli – tabiiy 
hodisasidir. Taqirlarning yuza qismi turli yo‗nalishlardagi yoriqlar (darzlar) 
bilan qoplanib, zich metindek qattiq yalang suvsiz sozli tekisliklar bo‗lib, 
qadimgi allyuvial tekisliklarda, Amudaryo, Sirdaryo, Murg‗ob daryolari 
etaklarida qumliklar orasidagi mayin sozli pastliklarda dellyuviy bilan 
qoplangan pastlik yerlarda katta maydonlarni egallab yotadi. 
Sho‗rxoklar 
- O‗rta Osiyoning tekislik qismida, Turon pasttekisligida juda 
katta maydonda uchraydi. Tuproq tarkibida tuzlar miqdori 3% dan oshsa, 
sho‗rxoklar vujudga keladi, oqibatda tuproq yuzasi oppoq va yupqa tuz 
qatlamlari bilan qoplanadi. Sho‗rxoklar Turon pasttekisligida grunt suvlari yer 
yuzasiga yaqin (0-3m) hamda yog‗inga nisbatan mumkin bo‗lgan bug‗lanish bir 
necha hissa ko‗p joylarda vujudga keladi. Negaki, grunt suvi yer betiga yaqin 
bo‗lgan joylarda bug‗lanish tufayli suv bug‗ga aylanib ketib, tuzlar esa tuproq 
yuzasida to‗planaveradi, natijada sho‗rxoklar paydo bo‗ladi. Sho‗rxok tuproqlar 
tarkibida suvda tez eriydigan xlorli, sulfatli va natriyli tuzlar ko‗p bo‗lib, uning 
kimyoviy xususiyatini yomonlashtiradi. Odatda sho‗rxoklar daryo vodiylarining 
quyi qismida, uning deltalarida, kichik berk botiqlarda, tog‗ oldi qiya 
tekisliklarida, Qizilqum cho‗lidagi tog‗lar oralig‗ida uchraydi. Sho‗rxoklarda 
chirindi deyarli bo‗lmaydi, faqat o‗tloq va botqoq sho‗rxoklardagina gumusli 
qatlam vujudga kelib, ajiriq va qiyoq o‗sadi. O‗rta Osiyoda katta – katta 
sho‗rxoklar Mingbuloq, Qoraxotin, Oyoqog‗itma va boshqa cho‗kmalarni 
egallab yotibdi. 
Allyuvial botqoq
va
allyuvial o‗tloq
tuproqlar asosan keng daryo 
vodiylarida tarqalgan. Allyuvial botqoq tuproqlar Amudaryo, Sirdaryo, 
Zarafshon va boshqa daryolarning birinchi terrassasida, yer osti suvi yer betiga 
yaqin joylashgan maydonlarda tarqalgan. Masalan, Zarafshon daryosining qayir 
va qayir usti birinchi terrassalarida, yer osti suvlari yer yuzasidan 1-2 metr 
chuqurlikda yotadi. Ana shu massivlar asosan botqoq tuproqlar bilan 
qoplangan. Botqoq tuproqlar uncha qalin bo‗lmasdan, bevosita allyuvial 
yotqiziqlar ustida yotadi. Bu tuproqning eng ustki chirindi gorizontida gumus 
miqdori 3-4% ga yetadi. 

Download 1,39 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   85




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish