Namangan davlat universiteti filologiya fakulteti

Каримов Ғ
.Муқимий ижодий меросининг манбалари. Муқимий. Асарлар тўплами. Т.: 1960, II том,162-
бет. 
31
Каримов Ғ.
Муқимий ҳаёти ва ижодини ўрганиш тарихидан. Ўрта Осиё Давлат университетининг илмий 
асарлари. Ўзбек адабиёти. Янги серия, 15 китоб. Т.: 1957, 34-бет. 

---

24 
muvashshahning o’ziga xos xususiyatlarini yoritgani, unga doir munozaralarga 
oydinlik kiritgani bilan ahamiyatlidir. 
“Muvashshah – lirikaning o’ziga xos janrlaridan bo’lib, lug’aviy ma’nosi 
arabcha so’z bilan bog’liq. Biror narsani aylantirib bog’lamoq, bezatmoq, e’tiborni 
unga qaratmoq ma’nolarini anglatadi. Bunday she’rlar g’arb, jumladan rus 
adabiyotida ham mavjud bo’lib, yunonchadan olingan “akrostix” termini bilan 
ataladi. Akrostix termini “chetki satr” ma’nosini anglatadi”
32
.
Muvashshah-g’azallarda yashiringan kishi ismi quyidagi usullar bilan hosil 
bo’ladi.
1) G’azal baytlaridagi birinchi misraning harflari olinadi.
2) G’azaldagi qofiyadosh misralarning birinchi harfi olinadi. 
3) Baytlarining har ikki misrasi bosh harflari ketma-ket terilganda
33
.
O’zbek adabiyotida asosan birinchi turdagi muvashshahlar keng tarqalganini 
ta’kidlash kerak. 
Maqsud Shayxzoda mumtoz she’riyatdagi muvashshahlar yuzasidan fikr 
bildirib, bunday yozadi: “Aniqlik uchun shuni ham qayd qilish kerakki, 
muvashshah kimning ismiga bog’langan bo’lsa, o’sha g’azalda ta’rif etilgan obraz 
ham aynan mazkur kishining o’zidir deb o’ylash xatodir. Muvashshahdagi ism bu 
g’azalning kimga bag’ishlanganiga dalolat qiladi, xolos. Asarda tasvirlangan yor 
esa bus-butun boshqa bir kishi bo’lishi mumkin”
34
.
Professor Sharif Yusupov Maqsud Shayxzoda fikrlarini davom ettirib, 
Furqatning Mulla To’ychi ismiga bitilgan bir muvashshahi haqida so’z yuritadi: 
“Ustoz Shayxzodaning keyingi fikri to’g’ri ekanini ko’rsatish uchun biz Zokirjon 
Furqatning mashhur hofiz do’sti Mulla To’ychi ismiga muvashshah qilingan 
“ustida” radifli g’azalidan ikki bayt keltirmoqchimiz: 
O’smalik qoshlarmu yo shamshir qandin zanglig’, 
Yoki pistoqi to’kulmish rangi ahzar ustida. 
32