Mahsuldor qatlamlarni ochish va

 
Nazorat savollar. 
 
1.Mahsuldor qatlamni birlamchi ochishda nimalarga e‘tibor berish kerak? 
2.Mahsuldor qatlamni ikkilamchi teshib ochishda qanday oraliqlardan o‗tiladi? 
3.Quduq tubining konstruksiyasini tanlash qanday parametrlarga asoslaniladi? 
4.Qatlamlararo 
o‗tkazuvchanlikni o‗zgarish chegarasining sinflarining 
parametrlarini asoslab bering? 
5.Gradientning fizik ma‘nosini izohlab bering? 
6.Mahsuldor qatlamdan qum oqimlarini kelishini izohlang? 
7.Mahsuldor qatlamni teshishdagi depressiyani va repressiyani tushuntirib 
bering? 
8.Suv-qum-oqimli perforatsiya qilishni izohlab bering? 
9.Qatlamni perforatsiya qilishda qanday chuqurlikkacha ochilishi mumkin?

---

145
IV-bob. MAHSULDOR QATLAMLARNI OCHISHDA QO„LLANILADIGAN 
ERITMALAR
4.1. Burg„ilash jarayonida qatlamdagi g„ovakliklarni burg„ilash 
aralashmasining qattiq fazasi bilan berkilib qolish holatlari 
 
G‗arbiy O‗zbekistonning ko‗pgina neft va neftgazli konlarining mahsuldor 
qism tuzosti karbonat kollektorlari bilan qirqilgan. Mahsuldor qatlakmlarni ochishdan 
oldin o‗rtacha 300-500 m qalinligidagi tuzli yotqiziqlarni va 14-20 m oralig‗idagi 
angidritli yotqiziqlarni burg‗ilab o‗tishda burg‗ilash eritmalarini og‗irlashtirishga
to‗g‗ri keladi. Yuqorida keltirilgan fikrlarning tasdig‗i sifatida P.M.Usmonovning [6] 
19 ta konni va Buxoro – Xiva maydonidagi 5 ta neftgaz oblastida tadqiqotlar olib 
borgan va ular tahlil qilingan. Quduq tubida qatlamga qo‗shimcha ishlov berish 
natijasida sanoat oqimlari tiklangan. 
Shuning uchun mahsuldor qatlamning kollektorlarini berkilib qolishi 
mexanizmini o‗rganish va mahsuldor qatlamni ochish davrida o‗tkazuvchanligini 
maksimal saqlab qolish yo‗llarini tadqiqotlash bilan ko‗pgina olimlar va 
mutaxassislar shug‗ullanishgan [7, 8,17,19, 35, 38 va boshqalar].
Xorijiy va MDH davlatlarining mutaxassislarining nazariy, laboratoriya va kon 
tadqiqoti natijalari bo‗yicha qatlamning tabiiy o‗tkazuvchanlik darajalarini fizik-
kimyoviy, minerallarning granulometrik tarkibi, qatlamning flyuidi, turi va yuvuvchi 
suyuqlikning parametrlariga, bosimlar farqiga bog‗liqligi o‗rnatilgan [11,12,18,35, 
39,41,43,44,48 va boshqalar]. 
Burg‗ilash eritmalarini tarkibida shunday materiallar mavjudligi g‗ovakliklarni 
potensial bekitib qo‗yadi: loylar, burg‗ilangan tog‗ jinslari, og‗irlashtiruvchi 
reagentlar va suv beruvchanlikni pasaytiruvchi reagentlar. Bunday materiallar 
mahsuldor 
qatlamga 
tushib 
qolganda 
asta-sekin 
butunlay 
kollektorning 
g‗ovakliklarini to‗ldirib qo‗yadi. Har qanday urinishlar qazib olishni yangilash yoki 
o‗lgan yoki yuqori sarfda tugallashda bunday materiallarning cho‗kindilarini paydo 
bo‗lishiga olib keladi va quduq stvoli atrofida o‗tkazuvchanlikni pasaytirib yuboradi.

---

Kolmatatsiya bo‗ladigan zonalarning chuqurligi o‗rtacha 7’8 m atrofida bo‗lib, 
o‗tkazuvchanlikni 90% gacha pasaytirishga erishadi.
Burg‗ilash eritmalarining qattiq fazalari qatlam tog‗ jinsiga sizilib kiradi va 
quyidagicha ta‘sir qiladi:
- qatlam tog‗ jinsining g‗ovakliklarini diametri katta bo‗lganda;
- kollektorda yoriqlarning mavjudligi va tabiiy uzilishlar bo‗lganda;
- burg‗ilash aralashmalarining qattiq komponentlarining zarrachalarining 
o‗lchamlari juda kichik bo‗lganda (og‗irlashtirilgan reagentlar va materiallar, 
burg‗ilash aralashmasini suv beruvchanligini pasaytirgichlar, burg‗ilash burg‗ilari 
bilan maydalangan kichik o‗lchamdagi zarrachalar);
- mexanik o‗tish tezligi juda kichik bo‗lganda loyli qobiqlarning parchalanishi 
evaziga (burg‗ilash eritmasini yutilishi ko‗chayganda) va burg‗ilash aralashmalari 
uzoq vaqt qatlam bilan kontaktda bo‗lganda;
- burg‗ilash aralashmasining sirkulyasiya tezligi katta bo‗lganda (loyli qobiqlar 
erroziyaga uchraganda);
- burg‗ilash aralashmasining zichligi katta bo‗lganda, bosimlar farqi paydo 
bo‗lganda;
- loyli qobiqlarni to‗planishi tufayli bosimni to‗lqinli ko‗tarilishi va qatlam 
kontakt vaqtini oshishi hamda burg‗ini tushirish-ko‗tarish jarayonida burg‗ilash 
aralashmalari bilan ko‗proq kontaktlashuvi.
Burg‗ilash suyuqliklari sifatida namokoblar va boshqa tizimlardan 
foydalanilganda, tarkibida qattiq materiallarning mikrozarrachalari bo‗lmaydi, 
natijada qatlamga mayda dispersli materiallarni minimum siqilishga olib keladi.