План – конспект занятия по ознакомлению с окружающим

ISSUE 9. SENTABR 
Harakatni tartibga 
solish 
Tadbirlarni ro‟yxatdan 
o‟tkazish 
Tizimdagi tartibni 
o‟zgartirish 
Ishlab 
chiqarish va 
transportni 
boshqarish 
Vaqtni 
boshqarish 
Tadbirlarni 
boshlanishi 
Tizimdagi 
tartibni 
o‘zgartirish 
operatsiyalari 
O‘zgartirilgan 
parametrlarni 
tiklash 
Harakat guruhlarini boshqarish 
-Tushlik 
-Tushlikdan qaytish 
-Zaxira
-Zaxirani o‘chirish 
-Manyovr qo‘yish 
-Manyovrni olish 
-Parkga qo‘yish 
-Nazoratdan oldin 
-Bekor qilish 
-Monitoringni 
bekor qilish 
-Usulni bekor qilish 
-Tadbirning 
oxiri 
-Tadbirni 
bekor qilish 
-Qaytarish 
-Jarayon 
-Qatorni 
o‘zgartirish 
-Yangi bort 
-Yangi haydovchi 
-Chiqishni yechish 
-Qo‘shimcha 
chiqish 
-Qo‘shimcha 
Ishlab 
chiqaruvchilar 
aybisiz: 
-Rezina 
-Oldin 
-Keyin 
-Qo‘lda rostlash 
-Kech qolish 
-Oddiy 
-Parkka qaytish 
-O‘xshashlik 
Ishlab 
chiqaruvchilar aybi 
bilan: 
Texnik nosozlik 
-Haydovchi 
aybi 
bilan 
-Aylanma 
qatnovni tiklash 
-Chiqishni 
tiklash 

---

- 137 - 
Volume 1 Issue 05, May 2021
ISSN 218
ISSUE 9. SENTABR 
Nazorat guruhlari 
Kunning turli davrlarida dispetcher nazorat operasiyalari chastotasining statistik tahlili. 
Yo'lovchi tashish yuqori zichlikli transport oqimlari sharoitida faoliyat ko'rsatganda, eng ko'p 
ishlatiladigan dispetcherlik nazorat operatsiyalarini, shu jumladan, o'rganish davrida haftaning 
turli kunlarida kunning turli vaqtlarida ularni bajarish chastotasini statistik tahlil qilish 
o'tkazildi. Barcha operatsiyalar (nazorat amallari) yuqoridagi rasmda ko'rsatilgan struktura 
bo'yicha guruhlandi. Natijada 1.1, 1.2-rasmlarda ko'rsatilgan nazorat harakatlarining turli 
guruhlari ulushining foiz nisbati olindi. 
1.1 rasm. Hafta ichi nazorat harakatlarining ulushi(o‘rtacha qiymat 

---

- 138 - 
Volume 1 Issue 05, May 2021
ISSN 218
ISSUE 9. SENTABR 
1.2-rasm. Dam olish kunidagi tugallangan nazorat amallarining ulushi (o'rtacha qiymat) 
Qurilgan diagrammalar tahlili shuni aniq ko'rsatmoqdaki, hafta ichi va dam olish kunlari ham 
yo'l harakatini boshqarish operatsiyalari boshqalarga qaraganda ancha ko'p bajariladi. Bu esa 
birinchi navbatda ushbu guruh operasiyalarini takomillashtirish zarur, degan xulosani o'rinli 
qiladi. Shu munosabat bilan ushbu guruhning operasiyalari batafsil ko'rib chiqildi. 
1.3-1.4-rasmlarda hafta ichi va hafta oxiri tizim menejerlari tomonidan amalga oshiriladigan 
turli harakatlarni tartibga solish operatsiyalarining foizini aks ettiruvchi diagrammalar 
ko'rsatilgan. ADBT dispetcherlarining boshqaruv ta'sirlarining strukturasini tahlil qilish 
natijalari keltirilgan. 
1.3 rasm. hafta ichi tizim dispetcherlari tomonidan bajarilgan harakatni tartibga solish bo'yicha 
nazorat ta'sirlarining ulushi (o'rtacha) 

---

- 139 - 
Volume 1 Issue 05, May 2021
ISSN 218
ISSUE 9. SENTABR 
1.4 rasm. Bir dispetcher tomonidan amalga oshirilgan harakatni tartibga solish bo'yicha nazorat 
ta'sirlarining ulushi, dam olish kuni (o'rtacha). 
Tahlil harakatni tartibga solish bo'yicha eng tez-tez bajariladigan operatsiyalarni 
ajratishga imkonini berdi. Ushbu operatsiyalar orasida quyidagilar mavjud: monitoringni bekor 
qilish; keyinroq; oldin; aslida. 
Ushbu operatsiyalarning miqdoriy ustunligi nazorat qilish tizimining sezilarli yuklanishini aniq 
ko'rsatib turibdi, natijada yuqori zichlikdagi transport oqimlari tomonidan tashkil etilgan 
marshrutda harakatlanish shartlari kelib chiqdi. 
Tezkor tahlil qilish va tashish jarayonini tartibga solish texnologik operatsiyalar tuzilishini 
ishlab chiqish, bu operatsiyalarni bajarish asosiy texnologik xususiyatini ta'kidlash lozim - bu 
operatsiyalar kompleks tabiati. Ushbu operatsiyalarni amalga oshirishning murakkabligi tahlil 
ob'ekti va tartibga soluvchi ta'sirlarni amalga oshirish mumkin bo'lgan umumiy yo'nalish 
ekanligi bilan izohlanadi. 
1.5-rasmda ko'rsatilgan ushbu jarayonning individual elementlarining bajarilish strukturasini 
batafsil bayon qilamiz. 
Dispetcherning dastlabki harakati har bir marshrutda transport jarayonining holati haqida tezkor 
ma'lumot olishingiz mumkin bo'lgan maxsus oyna chaqiruvi. Oqim sxemasida bu harakat 1-
blokida aks ettirilgan. Keyingi harakat ekran shaklini chaqirish va tanlangan marshrutda 
transport jarayonining holati haqida tezkor ma'lumot olish. Oqim sxemasida bu harakat 2-
blokida aks ettirilgan. Keyin dispetcher to'g'ridan-to'g'ri tanlangan yo'nalishdagi vaziyatni tahlil 
qilish uchun, olingan operatsion ma'lumotnomadan foydalanadi. "Issiq oyna"deb ataladigan 

---

- 140 - 
Volume 1 Issue 05, May 2021
ISSN 218