Bino va inshootlar qurilishi

 
7.5. Texnikaviy nivelirlashnibajarish. 
Geometrik nivelirlashda ishlatiladigan asbob - nivelir. Nivelirning teodolitdan farqi shuki, 
uning qarash trubasi zenit bo‘yicha aylanmaydi, chunki u gorizontal vizirlashga moslangan. Qarash 
trubasining vizir o‘qini yonidagi silindrik adilak hamda ko‘tarish vintlari yordamida gorizontal 
holatga, ya’ni ish bajaradigan holatga keltirish mumkin. 
Geometrik nivelirlashda bir nuqtaning boshqa nuqtaga nisbatan balandligi, ya’ni nuktaga 
balandligini topishning bir necha xil yo‘li bor. SHularni ko‘rib chiqamiz. 
 
7.5.1. Oldinga nivelirlash. 

---

58 
Joydagi ikki nuqtaning (A va V nuqtalar) bir-biriga nisbatan balandligini aniqlash kerak 
deylik. Buning uchun A nuqtaga nivelir, V nuqtaga reyka tik qilib o‘rnatiladi. Nivelir ishlaydigan 
holatga keltirilib, qarash trubasi reykaga vizirlanadi va v-sanoq olinadi. Asbobning reyka yoki 
ruletka bilan ulangan balandligi (A nuqtadan nivelir qarash trubasining gorizontal holatdagi vizir 
o‘qigacha bo‘lgan oraliq) i ga teng bo‘lsa, V nuqtaning A nuqtaga nisbatan balandligi h = i - b 
bo‘ladi. 
Demak 
oldinga nivelirlash
da bir nuktaning ikkinchi nuqtaga nisbatan balandligi reykadan 
olingan sanoqni asbob balandligidan olib tashlagandan keyin qolgan songa teng. 
Agar reykadan olingan sanoq asbob balandligidan katta, ya’ni i < b bo‘lsa, nisbiy balandlik 
ishorasi manfiy, agar i > b bo‘lsa ishora musbat bo‘ladi.
Birinchi nuqta A ning absolyut balandligi (N
A
) hamda bu nuqtaga nisbatan ikkinchi nuqta V-
ning balandligi (h
AB
) ma’lum bo‘lgach, ikkinchinuqta (V) ning absolyut balandligi quyidagicha 
xisoblab chiqariladi: 
H
B 
= H
A 
+ H
AB
Ikkinchi nuqta absolyut balandligining bunday hisoblab chiqarishiga absolyut balandlikni 
nisbiy balandlik bo‘yicha aniqlash deyiladi. 
SHakl 7.5.1. 
Ikkinchi nuqtaning absolyut balandligini asbob gorizonti yordamida aniqlash ham mumkin. 
Asbob gorizonti
deganda nivelir vizir o‘qi yo‘nalishining absolyut balandligi tushuniladi. Asbob 
gorizonti (H
i
) quyidagiga teng:H
i 
= H
A 
+ i 
Ikkinchi (V) nuqtaning asbob gorizonti metodida aniqlangan absolyut balandligi:H
B 
= H
i 
– 
bbo‘ladi.