Bino va inshootlar qurilishi

vizir o‘qi
ni ham mutlaqo gorizontal holatga keltirib 
bo‘lmaydi. SHu tufayli oldinga nivelirlashda reykadan 
b 
sanoq emas, sal noto‘g‘riroq sanok 
b
1
sanoq olinishi mumkin. 
Bu xato nisbiy balandlikni aniqlash natijasiga ta’sir qiladi. Oldinga nivelirlashda xato 

ni 
yo‘qotib bo‘lmaydi. 
O‘rtadan nivelirlashda o‘lchash natijasiga bu xato deyarli ta’sir etmaydi. Masalan, qarash 
trubasi orqadagi reykaga vizirlanib sanoq olinganda ro‘y bergan xato tufayli a sanoq o‘rniga a
1
= a 
+ 

sanoq, oldindagi reykaga qarab sanoq olinganda esa v o‘rniga b
1
=b + 

sanoq olinadi.

---

60 
SHakl 7.5.3 
SHu sanoqlardan nisbiy balandlik hisoblab chiqariladi.h = a’ - b’ 
a’ va b’ lar o‘rniga ularning qiymati qo‘yilsa
h =(a + 

) - (b + 

)vah = a + 

- b - 

, yoki h = a - b bo‘ladi. 
SHakl 7.5.4 
SHunday qilib, o‘rtadan nivelirlashda asbobning vizir o‘qi aniq gorizontal bo‘lmaganligi 
sababli reykalardan sanoqlar olingandagi xato bir-biriga teng bo‘ladi, ya’ni har ikkala reykadan 
olingan sanoqlar bir xil miqdorga o‘zgaradi. Natijada ikki nuqta orasidagi nisbiy balandlik to‘g‘ri 
aniklanadi. 
 
7.5.3. Oddiy va murakkab nivelirlash
. 
Ikki nuqtaning bir-biriga nisbatan balandligi bu nuqtalar orasiga nivelirni bir marta 
o‘rnatishda aniqlansa, bunga 
oddiy nivelirlash
deyiladi. 
Ikki nuqtaning balandliklari orasidagi farq katta bo‘lgan hollarda yoki bir-biridan uzoq 
joylashgan ikki nuqtaning nisbiy balandligini aniqlashda bu ikki nuqta oraligi bo‘laklarga bo‘linib, 
har bir bo‘lak aloxida-aloxida nivelirlanadi, bunga 
murakkab nivelirlash
deyiladi. 
Murakkab nivelirlashda yer satxining dumboqligi va refraksiya nivelirlash natijasiga kamroq 
ta’sir etishi va reyka bo‘laklari yaxshiroq ko‘rinishi uchun nivelirdan reykagacha bo‘lgan masofa 
odatda 50-75 m qilib olinadi.
A va V nuqtalar oralig‘i bir necha bo‘lakka bo‘linib nivelirlanadi. Reyka o‘rnatilgan nuqtalar 
(
piket
lar) - A va V hamda 1, 2, 3, 4 raqamlar bilan nivelir o‘rnatilgan nuqtalar (stansiyalar) va I, II, 
III, IV va V bilan, reyka va nivelirning ko‘chirilishi tartibi esa strelkalar bilan ko‘rsatilgan. 
Perpendikulyar piketga o‘rnatilgan reyka I stansiyada - oldingi, II stansiyada esa ketingi reyka 
bo‘ladi. Piket ikki qo‘shni stansiyani bir-biriga bog‘laganligi uchun