O’quv darslik

GELMINTLARGA QARSHI VOSITALAR (ANTIGELMINTLAR) 
Ichak gelmintlarini davolashda qo‘llaniladigan asosiy preparatlar 
Gelmintozlar
preparatlar 
Me
be
ndoz
ol 
P
ira
ntelpa
moat
Albe
nda
zol
Le
va
mi
zol
P
iper
az
in adipinat
Na
fta
mon
P
irvini
y pa
moat
proz
ikvante
l 
F
ena
sa
l 
Aminoakr
ixi
n
Nematodozlar 
Askaridoz (askaridalar- Ascaris 
lumbricoides) 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
Enterobioz 
(ostritsalar- 
Enterobius vermiculasis) 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
Trixosefalez 
(qilbosh- 
Trichocephalus trichiurus) 
+ 
+ 
Ankilostomidoz 
(egribosh—
Ancylostoma duodenale, Necator 
americanus) 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
Strogiloidoz 
(ichak 
ugrisi- 
Strongyloides stercoralis) 
± 
+ 
+/±
Trixostrongiloidoz 
(trixostrongiloidlar-
Trichostrongylide) 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
Sistodozlar 
Difillobotrioz 
(keng 
tasma–
Diphyllobothrium latum) 
+ 
+ 
+ 
+ 
Tenioz (qurollangan sepen – 
Taeniasolium) 
+ 
Teniarinxoz 
(qurollanmagan 
sepen – Taeniasaginata) 
+ 
+ 
+ 
Geminolepidoz (pakana sepen- 
Hymenolepisnana) 
+ 
+ 
+ 
Tremotodozlar 

---

- 961 -
Metagonimoz 
(Metagonimlar- 
Metagonimus yokosawai) 
+ 
Kimyoviy tuzilishi bo‘yicha p i r a z i n o i z o x i n o l i n xosilalariga 
kiritish mumkin. Gijjalarda Sa
2+
almashinuvini buzadi va o‘z navbatida 
mushaklar funksiyasini buzib falajlikka olib keladi. Enteral yo‘l bilan 
kiritilganda yaxshi so‘riladi. Jigarda tez parchalanadi (metabolizmga uchraydi). 
t
1/2
= 60-90 daqiqa. Metabolitlar asosan buyrak orqali ajraladi.Preparatni 
bemorlar yaxshi o‘zlashtiradilar. Noxush ta’sirotlari kuchsiz darajada 
ifodalanadi (dispepsiya, bosh aylanish, bosh og‘rig‘i va boshqalardir).
F e n a s a l (niklozamid) sestodalarda oksidlanish va fosforlanish 
jarayonini susaytiradi va ularni falajlaydi. Bundan tashqari u tasmasimon 
gijjalarning sestodalarini parchalaydigan ovqat hazm qilish fermentlari ta’siriga 
qarshi turish qobiliyatini susaytiradi. SHu sababdan ushbu preparatni 
qo‘zg‘atuvchisi (cho‘chqaning) solityor bo‘lgan teniozda qo‘llab bo‘lmaydi. 
CHunki bunda sistoserkoz
1
rivojlanishi mumkin. 
Sistodozlarni davolashda zahiradagi preparatlardan, ba’zida, a m m i n o 
a k r i x i n n i qo‘llashadi. U kimyoviy tuzilishi bo‘yicha akrixinga yaqin bo‘lsa 
ham zaharliligi undan kamroq. Samaradorligi bo‘yicha fenasaldan sustroq. 
Ta’sirlovchi xossaga ega. Bemorlarning bir qismida ko‘ngil aynashni, qayt 
qilishni rivojlantiradi. Teniozda sistitserkoz rivojlanishi yuzaga keltirishi 
mumkin. SHuning uchun qurollangan solityor (cho‘chqa solityori) yuqqan 
holatlarda aminoakrixininni qo‘llash tavsiya etilmaydi. Sistotserkozning ayrim 
hollarida mebendozol samarador bo‘lishi mumkin.
Ichak sistodozlarini davolashda ko‘pincha qaydetilgan vositalarni 
birgalikda (kombinatsiya) qo‘llashadi. 
Ichak trematodozini (metagonimoz) davolashda p r a z i k v a n t e l
qo‘llaniladi. Bundan tashqari to‘rt xlorli etilen (perxloretilen)ni qo‘llashadi. 
________________ 

---

- 962 -
1
CHo‘chqa solityori bo‘g‘ingalarni devorini hazm bo‘lishi tufayli ular xomilasi
(onkosferalar) chiqadi. Ular ichak devorlaridan o‘tib qonga tushgach to‘qima va 
a’zolarga tarqaladi va uerda sisteserklar rivojlanadi. Sistiserklar cho‘chqa 
solityorining g‘umbak bosqichidir. 

---

- 963 -
Ushbu vosita ankilostomidozda (egri boshli gijjada) ham samaradordir. 
Ichakdan kam so‘riladi. Degelmintatsiyaga tayyorlash va uni o‘tkazishdavrida 
va undan keyingi 1-2 kun ichida uglevodlarga boy bo‘lgan oziq ovqatlar 
beriladi (yog‘siz, alkogolli ichimliklarni ichish man qilinadi). Preparatni 
ichgandan 15-30 daqiqa keyin turli surgilar qabul qilinadi.