O’quv darslik

Ta’sir mexanizmi quyidagicha
: adenilatsiklaza faolligini oshirib, ATF 
dan sAMF hosil bo‘lishi va uning miqdorini trombotsitlarda va tomir devorida 
kuchayishidan iborat. Shu bilan bir qatorda prostatsiklin trombotsitlarning 
fosfolipaza va siklogenaza fermentlari faolligini susaytiradi. Trombotsitlar
agregatsiyasiga PGE
1,
geparin, AMF, adenozin, metilksantinlar, serotoninning
antogonistlari xam shunday ta’sir ko‘rsatadilar.
Trombotsitlar agregatsiyasiga to‘sqinlik ko‘rsatuvchi vositalar quyidagi 
guruxdan iborat: 
1.
Siklooksigenazani susaytiruvchi vositalar 
atsetilsalitsilat kislotasi
2.
Adenilatsiklazani faollashtiruvchi vositalar 
prostatsiklin
 
3.
Fosfodiesterazani susaytiruvchi vositalar
dipiridamol
4.
Turli xil vositalar 
anturan
. 
ATSETILSALITSILAT KISLOTASI 
ning kam miqdori trombotsitlar
siklooksigenazasini qaytmas susaytiradi va siklik endoperoksidlar, xamda
uning unumlari bo‘lgan tromboksan va prostatsiklinlar sintezini susaytiradi. 
Lekin prostatsiklinga nisbatan tromboksanning sintezini kuchliroq
susaytiradi, chunki tomir devorlaridagi siklooksigenaza, trombotsitlarnikiga
nisbatan salitsillat kislotasi ta’siriga sezgirroqdir. Preparatning ta’siri bir 
necha kun davom etadi, chunki trombotsitlar siklooksigenaza fermentini
qaytmas susaytiradi. Tomir devoridagi siklookigenaza esa o‘z faolligini bir 
necha soatdan keyin qayta tiklaydi. Shuning uchun xam tromboksan
miqdorini kamayishi prostatsiklinnikiga nisbatan davomliroq. Atsetilsalitsilat

---

- 541 -
kislotasining ta’siri yoshlarda faqat kichik dozalardagina namoyon bo‘ladi, 
qarilarda esa xamma dozalari kam qon oqish davomliligini uzaytiradi.
PROSTATSIKLIN 
– turg‘un bo‘lmagan birikma bo‘lganligidan, uning
turg‘unroq analogi-karbotsiklin sintezlangan. Bu preparatning ta’siri infuziya
davri va undan keyin 10 minutga davom etadi. Preparat tomirga 
kiritilganda,trombotsitlar agregatsiyasini susaytiradi. Bu borada davomliroq
ta’sir etuvchi preparat kerak;
DIPIRIDAMOL 
– toj tomirlarni kengaytiruvchi vosita. Fosfodesteraza 
fermentini susaytirib, trombotsitlarda sAMF miqdorini oshiradi. Bundan 
tashqari trombotsitlar agregatsiyasini susaytiruvchi adenozinning ta’sirini 
kuchaytiradi.
ANTURAN 
– podagra xastaligiga qarshi qo‘llaniladigan preparat, 
agregatsiyani kamaytiradi. Siklooksigenaza fermenti faolligini susaytiradi.
Ta’sir mexanizmi aniq emas. Trombotsitlar membranasiga ta’sir etib, ADF va 
serotoninni ajralishini kamaytirsa kerak, chunki bu ikkalasini ham trombotsitlar 
agregatsiyasini kuchaytiradi.