O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

2.
 
Rentabellikning va dividend siyosatining IMEga koʻrsatadigan 
ta’siri tahlili 
 
Ixtiyoriy moliyalashtirish ehtiyoji (IME)ni tasvirlab, biz aks ettirilgan 
moliyaviy talablarimizni asosiy oʻzgaruvchilarga qanchalik bogʻliqligini tezgina 
bilib olamiz. Masalan, oldingi misolda keltirilgan ma’lumotlarga asoslanib, sof 
foyda marjasi (SFM) 1%ga, 5%ga, va 10%ga tengboʻlgan holatlarni dividend 
toʻlovlari koʻrsatkichi 30%, 50% hamda 70% boʻlgan holatlar bilan birga 
birikmasi orqali ta’siri quyidagicha boʻlishini koʻramiz: 

---

462 
Turli sof foyda marjalari va dividend toʻlovlari uchun kerak boʻlgan 
ihtiyoriy moliyalashtirish. 
Sof foyda 
marjasi 
DIVIDEND TOʻLOVLARI KOʻRSATKICHI = 
DIVIDENDLAR + SOF FOYDA 
30% 
50% 
70% 
1% 
$716,000 
$740,000 
$764,000 
5% 
380,000 
500,000 
620,000 
10% 
(40,000) 
200,000 
440,000 
Agar ushbu SFM korxonaning boshidan oʻtkazishi mumkin boʻlgan 
qiymatlar diapazonining oqilona baholanishi boʻlsa, va korxona dividend 
toʻlovlarini 30%dan 70%gacha oʻzgarishini qabul qilsa, unda biz korxonaning 
moliyaviy talablarini $40,000 dan $764,000 gacha baholay olamiz. SFM qancha 
kichik boʻlsa, shuncha koʻproq moliyalashtirish talab qiladi.Shuningdek, boshqa 
koʻrsatkichlar oʻzgarmagan holda, dividend toʻlovlari foizi qancha koʻp boʻlsa, 
shuncha koʻp ihtiyoriy moliyalashtirishga talabni oshiradi.Ushbu holat, katta 
dividend toʻlaydigan korxona kamroq daromadga ega boʻlishidan kelib chiqadi. 
Sotuv koʻrsatkichlari oshirilishining korxona IMEga ta’siri tahlili. 
16.1-jadvalda biz kelgusi yilda sotuv hajmi $10milliondan $12millonga 
koʻtarilishi kutilayotgan Drew Inc. uchun IMEni tahlil qildik.Eslatib oʻtamiz, 
sotuv hajmining 20% ga koʻtarilishini ehtimoli, korxonaning moliyalashtirishga 
boʻlgan ehtiyojini $500,000 ga oshirdi. Biz korxonaning qoʻshimcha moliyaviy 
ehtiyojini IME deb takidladik, chunki ushbu barcha mablagʻlar bank kreditlari 
yoki yangi aksiya emissiyalari kabi manbalardan olinishi kerak, va ular oʻz 
navbatida manba tanlashda boshqaruvchilar oʻz ihtiyoriga qarab ish tutishlarini 
talab qiladi. Ushbu boʻlimda biz korxonaning IME har xil kutilayotgan sotuv 
koʻrsatkichlarida oʻsishga qarab oʻzgarishini oʻrganib chiqishni xoxlaymiz. 
16.1-jadvalda keltirilgan moliyaviy prognoz 16.2-jadvalda toʻliqroq koʻrib 
chiqilgan. Xususan, biz 1- jadvaldagi asosiy taxmin va prognoz qilish metodlarini 
ishlatamiz, va ularni 0%, 20% va 40% savdo koʻrsatkichlari oshishida qoʻllaymiz. 
Ushbu sotuv koʻrsatkichlarining oʻsishi uchun IME ($250,000) dan $1,250,000 
gacha oʻzgaradi.IME manfiy boʻlgan hollarda, korxona prognoz qilingan sotuv 
hajmini yuzaga keltirishni moliyalashtirish uchun keragidan ortiqroq mablagʻga 
ega boʻladi.Xuddi shunday, IME musbat boʻlgan holatda, korxona qarz olish yoki 
aksiya emissiya qilish yoʻli bilan qoʻshimcha mablagʻ jalb etishi kerak boʻladi. 

---

463