Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

217

---

M etionin regeneratsiyasi
M etillanish reaksiyasi organizmda muhim rol o‘ynaydi va juda 
jadal kechib, m etioninning k o ‘p sarflanishiga olib keladi. Metionin 
almashtirib bo‘Imaydigan aminokislotadir, shu sababli almashtirib 
boMadigan am inokislotalardan (ser va gli) metionin regeneratsiyasi 
katta aham iyatga ega. Metil g ‘mhining ajralishi natijasida SAM 
S-adenozilgomotsisteinga (SAG) aylanadi, u gidrolaza ta ’sirida 
adenozin va gomotsisteinga parchalanadi:
S-adenozilgomotsistein + H0O — > Adenozin + Gomotsistein
Gomotsistein 
yana 
qaytadan 
gomotsisteinmetiltransferaza 
ta’sirida metioninga aylanadi. Metil g ‘mhining donori N 5-metil-H4- 
folatdir:
Bu reaksiyada metil g ‘ruhining oraliq tashuvchisi bo‘lib, vitamin 
B 12hosilasi - metilkobalamin kofermenti hisoblanadi.
Yuqorida aytilganidek, metionin — ahnashtirib bo‘lmaydigan 
aminokislota, lekin gomotsisteindan regeneratsiyalanishi mumkin. 
Demak, aynan gomotsistein ahnashtirib bo‘lmaydigan aminokislota, 
lekin uning yagona manbayi bo‘lib metionin hisoblanadi. Ovqat 
tarki- bida gomotsistein ju d a kam, shuning uchun metionin va 
gomotsisteinga bo‘lgan inson talabi faqat ovqat metionini hisobiga 
ta’minlanadi.
Bir uglerodli fragmentlarning birlamchi donori bo‘lib serin 
hisoblanadi. Hosil boMgan N 5N ’°-metilen-H4-folat N 5-medl-H4- 
folatgaeha qaytariladi, metil g ‘ruhini kobalaminga (vitamin B]2) 
uzatadi. 
Metilkobalamin 
bevosita 
metionin 
regeneratsiyasida 
qatnashadi. Gomotsisteindan sistein sintezida foydalanish mumkin.
Bir uglerodli qoldiqlarning tashilishi.
Koferm ent va ularning boshqarilishi
Organizmda bir uglerodli qoldiqlarning birlamchi manbayi bo‘lib 
serinning 0-uglerod atomi, glitsinning a-uglerod atomi, metioninning, 
xolinning -CH, g‘ruhi, triptofan indol halqasining 2-uglerod atomi, 
gistidin imidazol halqasining 2-uglerod atomi hisoblanadi.
Misol tariqasida tetragidrofolat kislotasi (TGFK) kofaktori 
ishtirokida serindan glitsin sintezi va aksincha glitsindan serin 
sintezida, glitsinning katabolizmi natijasida bir uglerodli qoldiq 
metilen hosil bo‘ladi.
218

---

Folat kislota, hay von mahsulotlarida ham, o ‘simlik mahsulotlarida 
ham keng tarqalgandir. Folat kislotaning koferment shakllari uning 
tetragidrofolat kislota (H,-folat) ga qaytarilgandan keyin hosil 
bodadi:
Metionin almashinuvida ham bir uglerodli qoldiq - CFL metil 
g ‘ruhi muhim rol o ‘ynaydi. Shuni ta ’kidlash kerakki, TGFKning 
barcha koferment shakllari o ‘zaro bir-biriga o ‘tadi. Bir uglerodli 
qoldiqlar xilma-xil sintetik reaksiyalarda masalan, formil-metionil- 
tRNK hosil b oiish id a, purinlar, pirimidinlar, ayrim aminokislotalar 
(serin, glitsin va metionin) sintezida foydalanadi.
Antimetabolitlar haqida tushuncha. Organizmda metabolitlarga
- (almashinuvning normal mahsulotlari) qarama-qarshi ta ’sir 
qiluvchi moddalarga