Ш. Пўлатов Низомий номидаги тдпу ҳузуридаги халқ таълими ходимларини қайта тайѐрлаш ва уларнинг малакасини ошириш ҳудудий маркази ―Педагогика, психология ва таълим технологияси‖ кафедраси доценти, п ф. н. Тақризчилар

Дарс таҳлилида йўл қўйиладиган асосий хато ва камчиликлар. Дарсга 
ташриф буюрилганда ўқитувчи маҳоратини баҳолаш
Дарсни мақсадли, малакали таҳлил қилиш, айниқса, ѐш ва тажрибасиз 
мактаб раҳбари ва ўқитувчилари учун осон эмас. Кузатишлар ва тажриба-
синов натижаларини ҳисобга олган ҳолда, раҳбар ва ўқитувчилар томонидан 
тез-тез йўл қўйиладиган хато ва камчиликлар қаторига қуйидагиларни 
киритиш мумкин:
1.Дарсда ўқувчиларнинг билим эгаллашга бўлган қизиқишларини 
фаоллаштиришнинг турли хил йўлларидан фойдаланиб, ўқитувчи синфнинг 
юқори фаоллигига эришади, шу билан бир қаторда айрим ўқувчилар унинг 
назаридан четда қолади ва ўқувчиларнинг бир қисми ўқув жараѐнида фаол 
иштирок этмайдилар.
2.Сохта ―муаммолилик‖. Муаммоли ўқитиш методларидан қандай 
бўлмасин фойдаланишга ҳаракат қилиб, ўқитувчи айрим ҳолларда ўз 
саволларига ўқувчилардан тўла фикрланмаган тахминий жавоблар олади.
3. Ўқувчиларни мустақил ишлатиш мобайнида йўлга қўйиладиган 
хатолар: 

дарс жараѐнида ўқувчи томонидан бажарилган ўқув топшириқларини 
текширмаслик; 

ўқувчининг мустақиллигини таъминлаш учун қулай педагогик 
вазиятни вужудга келтирмасдан, ўқув жараѐнини олдиндан батафсил таҳлил 
қилиш;

ўқувчиларнинг мустақил фаолият кўрсатишлари учун уларнинг ѐшлари 
ва фанларнинг хусусиятларини ҳисобга олмасдан, уларга ортиқча ўқув 
вазифалари бериш. 
4. Муваффақиятли ўқитиш қоидаларини бузиш: 

дарсда кўргазмали қуролларни меъѐридан кўп ишлатиш; 

ўқитишнинг техник воситаларидан ноўрин фойдаланиш;

сунъий тарзда замонавийликка интилиш ва тарбиявий дақиқалардан ўз 
ўрнида фойдаланмаслик.
5.Асосий илмий далиллар, қонуниятлар, формулалар ва исботлаш 
усулларининг ўқувчилар томонидан пухта ўзлаш­тирилишига совуқ­қонлик 
билан қараш; оғзаки сўров методидан мақсадга мувофиқ тарзда 
фойдаланмаслик. 
6. Ҳар бир ўқувчи ва синфдаги ўқувчилар жамоасини тўлиқ ўрганмасдан 
турли синфларда бир хил методлар ѐрдамида дарс ўтиш, илғор педагогик 
технологиялар ва замонавий методлардан самарали фойдалана олмаслик, 
табақалаштириб ўқитишга эътибор қаратмаслик, ўқувчилар томонидан йўл 
қўйилган хатоликларни бартараф этиш чора-тадбирларини ўз вақтида 
кўрилмаслиги. 
7. Дарс учун ажратилган вақтдан унумли фойдалана олмаслик, дарсда 
янги билимларни ўзлаштириш бўйича ўқувчиларга тегишли йўл-йўриқ 
кўрсатмаслик ва уларни меъѐридан ортиқча ҳамда тўлиқ тушуниб етилмаган 
уй вазифалари билан банд қилиб қўйиш, шунингдек, уйга берилган 
топшириқларни бажариш бўйича зарур изоҳлар, шарҳлар ва тавсиялар 

---

130 
берилмаслиги туфайли ўқув жараѐни самарадорлигининг паст бўлишига 
сабаб бўлади. 
Дарсга ташриф буюрилганда ўқитувчи маҳоратини қандай баҳолаш керак?