N. A. Mamadjonova O’simlikshunoslikning biologik asoslari

Almashlab ekishdagi o’rni
. 
Urgut tumani tamakichilik jamoa xo’jaliklarda 8 
dalali tamaki - beda almashlab ekish sistemasi joriy qilingan, bunda 50% tamaki, 
37% beda va 13% don ekinlari bo’ladi.
Erni ko’chat ekishga tayyorlash. 
Kuzda oktyabr-noyabr oylarida yer 
shudgorlanadi. Erta baxorda ikki-uch marta borona qilinadi. yerga ishlov berish 
ko’chat o’tqazishdan 10-15 kun oldin tamomlanadi.
Ko’chat ikki usulda: qo’lda va mashina yordamida o’tqaziladi. qo’lda 
o’tqazilsa 60-70 sm kenglikda egat olinadi va sug’oriladi. Ko’chat SKN-6, SKN-
6A yordamida (bu mashinalar Belarus, DTI-75, T-54 traktoriga osilgan bo’ladi) 
o’tqaziladi. O’zbekistonda ko’chat aprel oyida o’tqaziladi. 
Ko’chat ekilgandan 10-12 kun o’tgach, birinchi ishlov beriladi: qator orasi 
sayozroq yumshatiladi. Tomirlab bo’lgach ikkinchi ishlov beriladi, ishlov 
chuqurligi 10-12 sm. 
Tamaki 7-9 marta sug’oriladi. Tuproq namligi 80% bo’lishi, sug’orish 
me’yori 400-600 m
3
, 6000-8000 m
2
suv sarflanadi. 
Gerbitsidlardan - natriy trixloratsetat (TXAN,), treflan, difenamid, potaron, 
davrinol, tabakron ishlatiladi. 
Gulto’plami va bachki novdalarini yulish yaxshi natija beradi. Bunda poyasi 
va ildizi yaxshi o’sadi va rivojlanadi. Agar o’simlik yaxshi rivojlangan bo’lsa, 15-
20% gullaganda o’simlikning gul to’plami chilpinadi. Unumdor yerlarga o’simlik 
60-70% gullaganda chilpinadi. 
Urug’chiligi.
 
Urug’lik ekiladigan tamaki maydonini rejalashtirishda 
quyidagilar hisobga olinadi: 1) har gektar yerdan olinadigan konditsiyali urug’; 2) 
bir gektar tamaki maydoni uchun sarflanadigan urug’lik; 3) xo’jaliklarda tamaki 
o’tqaziladigan jami maydon; 4) ehtiyot urug’lik zaxirasining miqdori. 
Bir gektardan o’rtacha 2 ts urug’ olinadi. Bir gektarga sarflanadigan urug’ 
miqdori 80 g. Tamaki urug’ hosiliga va urug’ning kattaligiga ekish tizimi va ekish 
muddati ta’sir qiladi. Buni quyidagi jadvaldan ko’rish mumkin. 
Tamakining xar xil navlari 300 m uzoqlikda ekilishi lozim. Barg ikki marta 
uziladi, gulto’plamning yangi gullari va g’unchalari yulib tashlanadi. Bu tadbir 
to’la gullaganda yoki 3-5 ta yashil ko’sak xosil bo’lganda o’tkaziladi. 
Gulto’plamning 50-70% gul qoldiriladi, qolgani yulib tashlanadi.
Ko’saklarning 70% jigar rang tusda bo’lganda xosil yig’ishtirladi, tamaki oshlari 
toq qaychisi bilan 10-15 sm uzunlikda kesiladi, 40-50 tasi birlashtirilib bog’lanadi, 
osiladi. Soyada tagiga brezent yoyiladi, to’la quriganda yanchiladi. 8-10 kg 

---

76 
xajmdagi surpdan tikilgan xaltachalarda saqlanadi, namligi 9% oshmasligi kerak. 
Tamaki 20
0
da 60-65% namlikda saqlanadi.