Etika va estetika

Futbol, seriallar, 
qo‘shiqlar, teleko‘rsatuvlar v.h.k
. Oilaviy muammolar, shaxsiy hayotdagi 
kelishmovchiliklar, o‘zi tushunmagan va ma’lumotga ega bo‘lmagan tor 
mutaxassislikka oid mavzular haqida gaplashish nojoiz; 

---

20 

barcha xursand holatda suhbatlashayotgan vaqtda, kayfiyatni tushuruvchi, 
qo‘rqinchli voqealar, ko‘ngilsiz holatlar haqida gapirish boshqalar kayfiyatini 
tushirib yuboradi; 

bemorni ko‘rgani borganda o‘lim haqida, uning kasallik tarixi, mayda-chuyda 
jihatlari haqida gapirish yaxshi emas. Uning o‘rniga yolg‘on bo‘lsa ham 
ko‘rinishi yaxshiligi, albatta, yaxshi bo‘lib ketishi haqida suhbat qurish lozim; 

dasturxon atrofida ishtahani bo‘g‘uvchi mavzularda gapirilmaydi. Ovqatni 
yomonlash, kamchilik axtarish yomon odat. Aksincha,, uni tayyorlagan 
insonning ko‘nglini ko‘tarish lozim; 

tarbiyali va madaniyatli inson tanishi haqida umumiy fikr bildirayotganda 
yolg‘on ishlatmaydi, uni g‘iybat qilmaydi. Bir inson haqida (hatto u yomon 
inson bo‘lganda ham) fikr bildirayotgan paytda to‘satdan kirib qolgan mavzu 
“qahramoniga”, ko‘pchilik ta’sirida miyig‘ida kulib, sinchkov nigoh bilan 
piching hamda qochiriqlar qilish ba’zida betga aytilgan haqiqatdan ham 
kuchliroq dilga ozor beradi. 
Suhbatlashish jarayoni nafaqat suhbatlashish, balki uni tinglashga ham 
bog‘liq. Tinglash faqat eshitib o‘tirishi kerak degani emas. Yaxshi suhbatdosh 
hamsuhbat fikrini bayon etgandan so‘ng, o‘z fikrini to‘liq bayon qilib beruvchi 
insonga aytiladi. Juda ham kerak bo‘lib qolgan vaqtda uzr so‘rab, M: 
Kechirasiz, 
menimcha shu fikringiz...., yoki Fikringizni bo‘lganim uchun uzr so‘rayman, 
menimcha... 
degan
 
iboralarni qo‘llagan ma’qul. Bu vaqtda ushbu iboralarning egasi 
suhbatdoshiga so‘zlashga imkoniyat berishi lozim. Bunda dunyoqarash ham katta 
ahamiyat kasb etadi. Insonning dunyoqarashi haqida gap ketganda, albatta, yoshlar 
bilan kattalar o‘rtasida tushunmovchiliklar bo‘ladi Shunday paytlarda yoshlar o‘z 
fikrlarini yoqlamay xo‘p deb, mavzuni boshqa yoqqa burib yuborishlari kattalarni 
dilini og‘ritib qo‘yishdan asraydi.
Muomalada gapning ohangi har xil bo‘lishi mumkin, bular: takabburlik 
bilan, sovuq, o‘ziga qaratgan holda, achchiq-tirziq tarzdagi ohanglar. Bir xil, ya’ni 
monoton gapirish ham boshqalar nazdida zerikarli bo‘lib, qiziqarli ma’lumotni 
ham hazm qilish qiyin bo‘ladi.
Muomala madaniyatida, bu insonning o’zini tutishi, ya’ni xatti-
harakatining ohang bilan uyg‘unligi, qomatni turishi, qo‘l harakati, yuzdagi imo-
ishoralari ham muhim o’rin egallaydi. 
Hayotimizning ko‘p qismini ko‘cha-ko‘y, transport, turli xil jamoat 
joylarida bizga notanish bo‘lgan odamlar bilan birga –o‘tkazamiz. Nafaqat 
o‘zimizning kayfiyatimiz, balki atrofimizdagi odamlarning kayfiyati ham jamoatda 
o‘zimizni qanday tutishimizga bog‘liqdir. Uydan ko‘chaga chiqayotganingizda 
kerakli bo‘lgan narsalarni: hujjatlar, dastro‘molcha, pul solingan karmon, taroq va 
boshqa zarur bo‘lgan mayda-chuyda narsalarni olganingizga ishonch hosil 
qilganingiz ma’qul. Kiyim bosh, oyoq kiyim, soch turmagi, xullas, boshdan-oyoq 
o‘zimizga razm solib, so‘ng tashqariga chiqishimiz kayfiyatni ko‘tarib, o‘zimizga 
bo‘lgan ishonchni yanada oshiradi. Ko‘chada o‘zini tutishning eng asosiy qoidasi – 
bu atrofdagilarning o‘zini noqulay va noxush sezishiga sabab bo‘lmasligidir.

---

21 
Davrada erkak kishi ayol kishi bilan yumshoq munosabatda bo‘lishi shart, 
ammo oshirib yubormasligi lozim. Haddan ziyod mulozamatlarga bosiqroq javob 
bermoq lozim. Bunday vaziyatlarda ”