O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti

 
5. Un va Yormaning ozuqaviy qimmati. 
 
    Oziq-ovqat mahsulotlarining ozuqaviy qimmati odam  organizmini o`sishi 
va  rivojlanishi  uchun  talab  qilinadigan  organiq  va  mineral  moddalarga 
bo`lgan  extiyojini  qondirish    xususiyati    va    ishga  layoqatligini  ta`minlash 
uchun kerak bo`ladigan energiya sarfi bilan aniqlanadi. 
    Fiziologik  jarayonlarni  to`g’ri  borishi  uchun  odam  yoshidan,    jinsi, 
bajaradigan ishi va ob-havo sharoitidan bog’liq holda har kuni 480...1000 Kdj 
miqdorida energiya hosil qiladigan oziq-ovqat iste`mol qilishi kerak.  Bunda 
ovqat  tarkibi  muvozanatlashgan  bo`lishi,  ya`ni  biologik  aktiv  birikmalar 
tarkibi 
to`liq 
qimmatli 
bo`lishi 
shart. 
Ovqat 
tarkibida 
oqsil, 
almashtirilmaydigan  aminokislotalar,  moylar  va  boshqalar  bo`lishi  kerak.  
Masalan  oqsillar,  moylar  va  uglevodlar  quyidagi  nisbatda  bo`lishi  kerak: 
1:1:4. 
    Odam 
bir 
kunda 
ovqat 
bilan 
o`rtacha 
quyidagi 
miqdorda 
almashtirilmaydigan  aminokislotalar  va  suvda  eruvchi  vitaminlar    qabul 
qilishi kerak: triptofan 0,5 g, treonini 1,0 g, izoleytsin 1,4 g, lizin 1,6 g,  valin 
1,6  g,    fenilalanin  2,2  g,    metionin  2,2  g,  leytsin  2,2  g,    tiamin  2  mg,  
riboflavin 2 mg, niatsin 15 mg. Bir kunda o`rtacha iste`mol qilinadigan oqsil 
miqdori 80 g. 
    Agar tuxum oqsilining biologik qimmatini 100 deb qabul qilsak, unda suli 
doni  oqsilining  biologik    qimmati    78    ga    teng,  bug’doyniki  62...67  ga, 
makkajuxoriniki 52...58 ga, tariqniki 57 ga, no`xatniki 49...51 ga teng.  Un va 
Yormadan    tayyorlangan    har  xil  mahsulotlarni    iste`mol    qilish    natijasida  
odam  oqsillarga  bo`lgan  talabini  taxminan  15...20  %  ga,  mikroelementlarga 

---

 
18 
bo`lgan  talabani  5...20    %    ga    ta`minlaydi.    Suvda  eruvchi  vitaminlarga 
bo`lgan talabni 17...54 % ga ta`minlaydi.  
    Un  va    Yorma    ishlab    chiqarishda  donga  gidrotermik  ishlov  berish 
natijasida  un  va  Yormaning  ozuqaviy  qimmati  oshadi.  Bug’doy  doniga 
tezlashtirilgan  va  issiq  usulda  gidrotermik  ishlov  berganda  yuqori  navli 
unlarda vitaminlarning miqdori sezilarli darajada  ko`payadi.