Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги а. А. Омонов, Т. М.ҚОралиев

15.5.Халқаро ҳисоб – китобларнинг шакллари
ва валюта риски 
Мамлакатлар ўртасида товарлар ва хизматлар бўйича олди – сотди 
операцияларни амалга оширишда халқаро ҳисоб – китобларнинг қуйидаги 
шакллари қўлланилади: 

---

329 
хужжатли аккредитив; 
инкассо; 
банк ўтказмалари;
вексел ва чеклар билан ҳисоб – китоблар шулар жумласидандир. 
Халқаро ҳисоб – китобларни амалга оширишда қуйидаги ҳолатларга 
алоҳида эътибор қаратилади. 
1.Халқаро ҳисоб – китобларда экспортер ва импортерга хизмат 
кўрсатадиган банклар молиявий воситачи сифатида майдонга чиқади.
2.Халқаро ҳисоб – китоблар маҳаллий ва халқаро қонунчилик 
ҳужжатлари билан тартибга солинади. 
3.Халқаро ҳисоб – китоблар турли валюталарда амалга оширилади. 
Асосан, дунёда тўлов воситаси сифатида тан олинган мамлакатларнинг 
миллий валюталарида (АҚШ доллари, евро, иена, юань). 
4.Битта халқаро контракт доирасида бир неча ҳисоб – китоб шакллари 
қўлланилиши мумкин. 
Экспортер ва импортерлар ўртасида товарлар ва хизматлар бўйича 
тўловларни амалга оширишда ҳисоб – китоб шаклларини танлаш муҳим 
масалалардан бири ҳисобланади ва бунга қатор омиллар таъсир қилади. 
Хусусан:
товар ва хизматлар тури;
контргентларни тўловга лаёқатлилиги ва мавқейи. Айрим 
ривожланаётган мамлакатлар импортерларининг тўлов қобилияти заиф 
бўлганлиги боис, улар ўртасида халқаро ҳисоб – китобларнинг аккредитив 
шакли кўпроқ қўлланилади. Аккредитив ҳисоб – китоб шаклида экспортерга 
тўлов кафолатланади.
жаҳон бозорида сотиладиган товарларга бўлган талаб ва таклиф 
даражаси;
бошқа омиллар. 
Валюта риски ва валюта келишуви. 
Халқаро ҳисоб – китобларда 
валюта риски ва валюта келишуви мавжуд бўлиб, халқаро валюта 

---

330 
муносабатларида иштирок этувчи томонларнинг иқтисодиёти, молиявий 
ҳолати ва ташқи сиёсатини барқарорлигини олдини олиш мақсадида 
тузилади.