Олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги тошкент молия институти

IoT – Internet of Things
). Яъни, кўплаб маиший 
ускуналар электр тармоғига уланганлиги одатий, лекин булар иккинчи 
даражали ҳисобланади. Моддий дунёнинг тобора кўплаб объектлари 
интернетга уланмоқда, бу эса ахборот тўплаш ва ҳатто бу объектларни 
масофадан туриб бошқаришни ҳам таъминламоқда. Амалда интернетда 
ташқи дунё ва объектнинг турли кўрсаткичларидан иборат бўлган моддий 

---

29 
объектнинг виртуал нусхаси пайдо бўлиб, ушбу объектни интернет орқали 
бошқаришга имкон бермоқда. Буюмлар интернетига мисол қилиб, масалан, 
техник ёрдам ҳизматида аниқланган бузилишлар ва режадан ташқари 
таъмирлаш доирасида алмаштириш лозим бўлган эҳтиёт қисмлар рўйхатини 
юборадиган витуал маълумотлар узатиш тизимини келтириб ўтиш мумкин. 
Буюмлар 
интернет 
соҳаси 
ривожланишининг 
кейинг 
босқичида 
буюмларнинг нафақат одам билан, балки ўзаро алоқа қилиши мумкинлиги 
ҳам ҳисобланади, бу конвеерли линияларда, техник таъмирлаш тизимларида, 
логистика ва бошқа кўплаб бизнес соҳаларида автоматлаштирилган ўзаро 
алоқаларга эришиш имконини беради. Лекин ҳали ечимини кутиб турган 
масалалар ҳам бор, чунончи: электр энергиясини минимал тарзда истеъмол 
қиладиган электроника, шунингдек, буюмларнинг ўзаро алоқа қилиши учун 
янги алоқа стандартларини яратиш. 
Рақамлаштириш билан боғлиқ яна бир инновацион йўналиш бу – 
тўлдирилган реалликдир (
Augmented Reality, АR
). Реал дунёга виртуал дунё 
объектларини қўшишга имкон берадиган тўлдирилган реаллик технологияси 
энг истиқболли технологиялардан бири ҳисобланади. Тасаввур қилинг, 
кўчада кетаётиб, ёнингизда бўлган одамлар ва объектлар ҳақида қўшимча 
ахборот кўрасиз. Тўлдирилган реалликка мисоллар мавжуд бўлиб, улар 
ҳаётда фаол қўлланмоқда. Масалан, Москвадаги айрим паркларда моддий 
дунё объектининг виртуал дунё объектига боғланганини кўрсатадиган 
белгиларни учратиш мумкин. Тўлдирилган реаллик элементлари бўлган 
ўйинлар фаол тарқалмоқда, магазинларда виртуал кўзгулар ва кийимлар 
кийиб кўриш хоналари мавжуд, тўлдирилган реаллик автомобилларда ҳам 
синаб кўрилмоқда.Бизнесда виртуал реаллик технологиялари у қадар фаол 
қўлланилмайди, у ерда ҳозир