Олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги тошкент молия институти

МООC
– 
массиве опен онлине 
cоурcес
).Експоненсиал 
ташкилот 
яратишнинг 
асосий 
шартларидан 
бири,ҳизматларни бир хиллаштириш имконияти ҳисобланади, агар ҳизмат 
бир хиллаштирилган бўлса, ушбу ҳизматларни тақдим этишни бошқариш 
тизими ҳам бир хиллаштирилиши ва келгусида тўлиқ автоматлаштирилиши 
мумкин.Компанияни мақсадли бозорда вирусли маркетинг ва «сарафан» 
радиоси усуллари орқали илгари суриш мумкин бўлиб, бу нарх бўйича 
демпингва ҳизматлар буюртма қилиш учун рақамли интерфейс ҳисобига 
минимал ҳаражатлар блан бизнеснинг «портлаб» ўсишини таъминлайди. 
Бизнес-жараённи рақамли ўзгартиришни 
BPMS
– 
Business Process 
Managament Suite
синфидаги тизимлар ёрдамида амалга ошириш мумкин. 
Рақамли ўзгартиришнинг иккинчи босқичи алоҳида операцияларни 

---

27 
бажаришни 
автоматлаштириш 
ҳисобланади. 
Масалан, 
мижознинг 
ишончлилигини баҳолаш, худди ўқув курси тингловчилари орасида тест 
синови ўтказиш каби, автоматик равишда амалга оширилади. Операцияларни 
автоматлаштириш учун кўпинча математик алгоритмлар ёки ҳатто сунъий 
интеллект асосида мустақил равишда қарор қабул қиладиган «рақамли 
роботлар»дан фойдаланилади.
Айтиш мумкинки, рақамли иқтисодиёт ва электрон тижоратнинг 
ривожланиши учта асосий сегментда кўриб чиқилади: 

реал товарлар ва ҳизматлар таъминотчилари ҳамда харидорлари 
сектори; 

дастурий таъминот ва технологиялар ишлаб чиқувчилар сектори; 

қонунчилик базаси, кадрлар тайёрлаш тизими, барча турдаги 
маълумотлар узатиш ва сақлаш каналлари кўринишидаги 
инфратузилма. 
Бунда у қуйидаги йўналишларни ва технологик сегментларни ўз ичига 
қамраб олади: 

Big Data; 

сунъий интеллект; 

блокчейн; 

квант технологиялари; 

ишлаб чиқариш технологиялари; 

саноат интернети; 

робототехника; 

симсиз алоқа; 

виртуал реаллик. 
Виртуал дунё билан ўзаро алоқалар сифатида- рақамли иқтисодиётдан 
рақамли моделлаштиришга ўтиш ва буюмлар интернетини тушунишимиз 
мумкин. 
Албатта, 
миллий 
иқтисодиётдаги 
рақамли 
молиявий 
муносабатларни миллий криптовалюта кўринишидаги рақамли валютасиз 

---

28 
амалга ошириб бўлмайди. Кўплаб ахборот тизимлари операцияларни 
инсондан кўра яхшироқ, тезроқ ва арзонроқ бажаради, бу эса хатолар сонини 
минималлаштирши туфайли, мисли кўрилмаган даражада тезкор ҳаракат 
қилиш имконини беради. Ҳозирги пайтда талабаларга ёрдам бериш учун 
робот-ёрдамчилар, робот-журналистлар ва ҳатто вазифаларни одамлардан 
кўра амаралироқ тақсимлайдиган робот-раҳбарларга мисоллар мавжуд. У ёки 
бу жараён давомида бир-бири билан ўзаро алоқа қиладиган ахборот 
сервислари тўплами сервис бизнес-жараёнларини рақамли ўзгартиришнинг 
натижаси ҳисобланади. Кўплаб банклар ҳозирда қарз (кредит) олувчиларни 
баҳолаш жараёнларини инсон иштироисиз амалга оширмоқда. Янги шаклаги 
компанияларда такси чақиришда мижоз ва ҳайдовчи ўртасидаги барча ўзаро 
алоқалар ахборот тизими ёрдамида амалга оширилиб, одам иштироки ҳатто 
кўзда ҳам тутилмаяпти. Лекин бизнес-жараёнлардан одамлар иштирокини 
доим ҳам тўлиқ истисно қилиш мумкин эмас. Бунда рақамли ўзгартириш 
тезкор режимда маълумотлар тўплашга имкон беради ва робототехника 
технологиялари ёрдамида рақамли алоқа каналлари бўйича масофадан туриб 
бошқаришни таъминлайди. Бундай ўзгаришларга мисолларни ҳизматлар 
соҳасида, нефт-қазиб чиқариш, электр энергетикаси ва ишлаб чиқаришда 
кузатишимиз мумкин. Шак-шубҳасизки, замонавий бизнесда «рақамли 
ўзгартириш» сўз бирикмаси тобора кўпроқ ёдга олина бошлади. Афтидан, 
жаҳон миқёсида фаол ривожланаётган янги технологиялар тез орада бизнинг 
рақамли технологиялар ва сунъий интеллект ҳақидаги тасаввурларимизни 
тубдан ўзгартириб юборади. 
Рақамли иқтисодиёт таянадиган асосий технологиялардан яна бири бу – 
буюмлар интернетидир (