Тошкент давлат аграр университети

Мавзунинг мақсади
: талабаларга таъмирланган машиналарнинг 
оптимал сифатини шакллантиришнинг назарий асослари тўғрисида билим 
бериш. 
ГОСТ 15467-79 га мувофиқ маҳсулот сифати ҳар қандай техник 
объектнинг ўз вазифасига мос равишда маълум эҳтиѐжларини қондира олиш 
хусусияти билан тавсифланади. Ҳар бир объект (буюм, маҳсулот тури) ўз 
сифат кўрсаткичлари билан тавсифланади ва у объектнинг функционал 

---

130 
вазифасига боғлиқ. Қишлоқ хўжалик техникалари 10 та сифат 
кўрсаткичларига эга, улар 1-расмда келтирилган Булардан баҳолаш 
вазифаларига сертификацион синаш ишлари ҳам киришини таъкидлаш 
лозим. Бу каби яккавий учта сифат кўрсаткичлари бўйича ѐндашиш оптимал 
сифатни шакллантиришни анча мураккаблаштириб қуйиши табиий. Шу боис 
ҳам янги , ҳам таъмирланган техник объектлар яккавий кўрсаткичлар ягона 
сифат кўрсаткичга мужассамлантирувчи интеграл кўрсаткичлар ѐрдамида 
аниқлаш тавсия этилади. 
Ўз Р 
 
1-расм. Сифат кўрсаткичлари гуруҳи: 
ФВК-функционал 
вазифаси 
кўрсаткичи; 
ИК-ишончлилик 
кўрсаткичи;
ТК-технологиклилик кўрсаткичи; ТРК-транспортабеллилик (ташувчанлик) кўрсаткичи; 
СУК-стандартлик 
ва 
унификация 
кўрсаткичи; 
ХК-хавфсизлик 
кўрсаткичи;
ЭРК-эргономик кўрсаткичи; ЭКК-экологик кўрсаткичи; ЭСК-эстетик кўрсаткич;
ПАТТ-патентент тозалиги кўрсаткичлари. 
Таъмирланган объектларнинг сифат даражаларини баҳолашда 
дифференциал, комплекс ва аралаш методлардан кенг фойдаланилади. 
Булардан 
дифференциал 
метод 
маҳсулотнинг 
яккавий 
сифат 
кўрсаткичларидан фойдаланган ҳолда қуйидаги формула билан аниқланиши 
мумкин: 
У = K
i 
/ K
iб 
, (1) 
бу ерда K
i 
–синалаѐтган маҳсулотнинг сифат кўрсаткичи қиймати (баллда) 
[
бу ерда i=1, 2, . . . , n-кўрсаткичлар сони
]
;
K
iб
– худди шу сингари базавий маҳсулот учун барча сифат 
кўрсаткичлари асосий ва иккиламчи. Бунда турлага табақаланиб таҳлил 
қилинади. 
Комплекс 
усули 
таъмирланган 
объектнинг 
қатор 
сифат 
кўрсаткичларидан фойдаланишга асосланган. Бунда баҳолаш қатор оддий 
хусусият турлари ѐки бирорта анча мураккаб хусусиятга эга бўлган 
хусусиятни аниқлаш билан тавсифланади. Таъмирланган машиналарнинг 
ЭСК, ПАТТ 
ЭРК, ЭКК 
ТК,ТРК 
СУК, ХК 
ФВК, ИК 

---

131 
бундай кўрсаткичини аниқлашга мисол қилиб тайѐргарлик кўрсаткичини 
келтириш мумкин. У қуйидаги формула ѐрдамида баҳоланади: 
К
т
= Т / (Т + Т
т
) , (2) 
бу ерда Т-бузилишга қадарги ишланма (бузилмасдан ишлаш кўрсаткичи);
Т
т
- ўртача тиклаш вақти (таъмирбоплик кўрсаткичи). 
Бу усул ѐрдамида “Кейс-2022” русумли машина таркибидаги анъанавий 
ва такомиллаштирилган дискли ажраткичларнинг маълум вақт (ишланма) 
оралиғидаги ишлаш қобилиятини аниқлашимиз мумкин.