Buxoro davlat universiteti pedagogika fakul’teti texnologik ta’lim kafedrasi

 Bort qotirmasini tikib tayyorlash
. Bort qotirmasining uloqlarini va 
vitachkalarini universal mashinada yoki siniq baxyaqatorli maxsus mashinada, 
qo’yma chok bilan yoki tagiga ip gazlama parchasi qo’yib, tutashtirma chok 
bilan tikiladi. Vitachkalari qotirmaning yuqori qirqimidan boshlab tikiladi. 
Vitachka qo’yma chok bilan tikilganda, chokning kengligi vitachka 
qirqimining yuqori uchidan 1sm bo’lib boshlanib, pastki uchidan 1sm o’tib 

---

99 
yo’q bo’lib ketadi. Bort qotirmasini qil qatlam hamda yelka taglik qo’yib bort 
qotirmasining ko’krak atrofidagi asosiy qismidan belgilangan joylarga qil 
bo’ylama, qil qatlam qo’ygandan keyin yelka taglik qo’yib, shu taglikning oval 
qirqimidan 0,5sm
masofada bostirib tikiladi. Qotirmaning qil qatlamli tomoni 
pastga qaratilib, baxyaqator yuritiladi. birinchi baxyaqator yelka qirqimidan 4-
5 sm narida, qil qatlamning o’rtasiga tushiriladi, qolgan baxyaqatorlar 
birinchisiga parallel qilinib, bir-biridan 1-2 sm oraliqda yuritiladi, bunda qil 
qatlam bort qotirmadan ko’ra bo’shroq tutib tikiladi. (47 - rasm) 
Qil qatlam chetlariga ip gazlama,(cheklama) uning o’rtasiga qil qatlam 
qirqimlariga to’g’rilanib, bostirib tikiladi. Bunda bort qotirmasining ko’krak 
qismi bo’rtib turishi uchun, qil qatlamning yon qirqimlari 0,5 - 0,7 sm solqi 
qilinib, cheklama qirqimlaridan 0,2 sm narida baxyaqator yuritiladi. 
Bort qotirmasi qil qatlam tikilayotganda ,uning yuqori qismiga yelka 
taglik qo’yib, universal mashinada siniq baxyaqator yuritib, bostirib tikiladi. 
Bunda baxyaqator yelka qirqimi bilan yeng o’mizi qirqimiga 4 sm, yoqa 
qirqimi o’mizi qirqimiga esa 6 sm yetkazilmaydi, siniq baxyaqatir uchlari 
orasidaqi masofa 2 sm ga teng bo’lishi kerak. Keyin bort qotirmasiga dazmolda 
yoki maxsus yostiqlari bor pressda namlab– isitib ishlov beriladi. 
Dazmolda ishlov berishda, o’ng va chap tomon bort qotirmalari ularning 
qil qatlamlari ichkariga qaratib juftlanadi. Keyin namlab, ikkala qotirma 
tomonidan kirishtirib dazmollanadi, shunda ikkila bort qotirmasi simmetrik 
bo’lib chiqadi va ularning hosil qilingan shakllari turg’un bo’lib qoladi. 

---

100 
52 – rasm.
Bort qotirmasini tikish 
Pressda ishlov berishda ikkala bort qotirmasi, ularning qil qatlamlari 
ichkariga qaratib juftlanadi. Press ostki yostig’ining bo’rtgan joyiga bort 
qotirmalarining bo’rtgan joyi to’g’rilab qo’yiladi. Keyin presslansa, bort 
qotirmasining mo’ljallangan shakli hosil bo’ladi.