Zokirjon saidboboyev

„La’I yo‘Ii“dir. 
U Pomir tog'laridan 
boshlanib, Eron va Old Osiyo hamda Misr orqali o‘tgan. Pomirdan 
olinadigan yarim nodir 
la ’I toshi
(lojuvard) Qadimgi Sharq 
mamlakatlari zargarlari tomonidan yuksak baholangan. Badaxshon 
la’li ishlatilgan buyumlar Misr fir’avnlari maqbaralaridan ham 
topilgan.
Boshqa biri Eron ahamoniylari sulolasining yo‘li bo‘lib, 
„Shoh
yo‘li“ 
deb atalgan. U miloddan awalgi VI-IV asrlarda Kichik 
Osiyo shaharlarini, 0 ‘rta yer dengizi bo‘yidagi Efes, Sard 
shaharlarini Eron poytaxtlaridan biri — Suza bilan bog‘lab turgan.
91

---

Tag‘inbir yo‘l Eron, Baqtriya orqali Sug‘diyona, Toshkent vohasi 
va Qozog‘iston hududidan o‘tgan va Oltoygacha borgan. Uning 
umumiy uzunligi 2400 km.ni tashkil etgan.
XVI asrga qadar Sharq bilan G ‘arb xalqlari o‘rtasidagi tarixiy- 
madaniy va savdo munosabatlari taraqqiyotida qadimgi dunyoda 
mashhur bo‘lgan Buyuk Ipak yo‘li muhim o‘rin tutgan edi. Bu 
yo‘l miloddan awalgi II asrda vujudga kelgan va „Buyuk 
meridianal yoT‘ deb atalgan. Bu yo‘lga „Buyuk Ipak yo‘li“ degan 
nom 
1877 
yilda nemis geografi 
F.Rixtgofen 
tomonidan berilgan.
Xitoy, 0 ‘rta Osiyo, Hindiston va Yaqin Sharq mamlakatlarini 
savdo orqali o‘zaro bog‘lagan, qadimgi Xitoydan 0 ‘rta Osiyo, 
Hindiston, Eron va Yaqin Sharq mamlakatlariga asosan ipak oUb 
ketilganligi uchun uni 
Ipak yo ‘li
deb atashgan. Buyuk Ipak yo‘li 
milodiy XVI asrgacha (suv yo‘llari ochilgunga qadar) Sharqni 
G ‘arb bilan bog‘lab, savdo-sotiq va madaniy aloqalarning 
rivojlanishida muhim ahamiyatga ega bo‘lgan. Buyuk Ipak yo‘li 
haqidagi dastlabki m a’lumotlar miloddan awalgi 138 yili Xitoy 
. imperatori Udining topshirig‘i bilan 0 ‘rta Osiyoga yuborilgan 
elchi va sayyoh Chjan Szyan sayohatnomasida uchraydi. Ipak 
yo‘li Xuanxe (Xitoy) daryosining o‘rta oqimida joylashgan Sian 
shahridan boshlanib, Lanchjou orqali Dunxuanga kelgan. Bu 
yerda u ikkiga ajralib, biri shimoli-g‘arbga, ikkinchisi janubi- 
g‘arbga yo‘nalgan.
Shimoliy yo‘l Turfon orqali Torim vohasiga, u yerdan 
Qoshg‘ar, Farg‘ona vodiysiga, undan keyin Sug‘dning markazi 
Samarqandga va Marg‘iyonaga (Marvga) yo‘nalgan. Janubiy yo‘l 
Xo‘tan, Yorkent va Pomir tizma tog‘lari orqali o‘tib, Baqtriyaning 
poytaxti Zariaspga (Balxga) borgan. Balxda janubiy yo‘l ikkiga 
ajralib, biri Hindistonga, ikkinchisi g‘arbga yo‘nalgan va Marvda 
shimoliy yo‘l bilan tutashgan. Ipak yo‘li Marvdan Parflyaning 
poytaxti Niso shahri, Eronning Gekatampil, Apahya va Ekbatana 
(Hamadon) shaharlari orqali Mesopotamiyaga borgan, u yerda 
Ktesifon va Bag‘dod shaharlaridan o‘tib, Dajla (Tigr) daryosining 
o‘ng qirg‘og‘i bo‘ylab shimolga yo‘nalgan va Nisibin hamda
92

---

Antioxiya shaharlari orqali Damashqqa borgan. Damashqdan Tir 
shahri bilan Quddusga va Misrga yo‘nalgan.
Buyuk Ipak yo‘li orqali Xitoyga har xil