Tibbiyot instituti talabalari uchun

16.1. Ashyoviy dalillarni topish
Shubha tug’ilgan qon izlarini topilishi.
Qon izlari jinoyatni qidirishda 
muhim ahamiyatga egadir. Ularni jinoyatchining kiyimida, jabrlanuvchida, jinoyat 
sodir bo’lgan joyidagi har xil predmetlarda yoki murdada, jarohatlanish etkazilgan 
qurolda va predmetlarda topish mumkin.
Toza qon tiniq-qizil tusli bo’lib vaqt o’tishi bilan qon oksigemoglobini 
metgemoglobinga aylanib dog’ xiralashadi va qo’ng’ir rangli bo’lib qoladi. Eski 
qon dog’lari ko’pincha kulrang tusga kirib, chiriganda esa sulfmetogemoglobin 
hosil bo’lganligi uchun yashil tusli bo’ladi. Ifloslangan yoki zanglagan xira 
bo’yoqli predmetlar, shuningdek pol yoriqlarida, mebellar, parketli pol va plintus 
tagida, cho’ntaklar, kiyim burmalari va boshqa joylarda qon dog’lari qiyinchilik 
bilan topiladi. Jinoyatda shubhalanuvchining qo’li sinchiklab ko’zdan kechiriladi 
va tirnog’ini tagidan narsalar olinadi. Qonga shubha tug’diruvchi izlar topilganda 
kunduzgi yoki yaxshi sun’iy yorug’likda lupada tekshirib ko’rish tavsiya etiladi. 
Ba’zan qon dog’i yonboshidan yoritilganda yaxshi ko’rinadi.
Qonni izini aniqlash ashyoviy dalillar ekspertizasining eng ko’p uchraydigan 
turi bo’lib, ekspertizaning 80 foizini tashkil qiladi. Bu ko’pincha muhim 
jinoyatlarni ochishda, xususan odam o’ldirilganda, zo’rlab nafsiga tegishda, odam 
tanasiga tan jarohatlari etkazilganligini aniqlashda katta ahamiyatga egadir.
Kattaligi va shakliga ko’ra qon izlari quyidagi turlarga bo’linadi:
1) qon tomchisini gorizontal yuzaga tushishidan hosil bo’lgan dog’lar;
2) qon tomchisini pastga tushayotganda sachrab ketishi;
3) qonni oqib ketishi;
4) barmoqlarni izi, boshqa predmetlarni izi qolishi;
5) har xil predmetlarga qonning shimilishidan hosil bo’lgan dog’lar;
6) qonning to’planib qolishi (qon ko’lmagi);
562

---

7) suvdagi qonning izi.
Dog’da qon borligiga shubha tug’ilganda quyidagi savollarni hal qilishga 
to’g’ri keladi:
1) dog’da qon borligini aniqlash;
2) qonni odamga yoki hayvonga aloqadorligini aniqlash;
3) qonni qaysi jinsga aloqadorligini aniqlash;
4) qonni homiladorlikka aloqadorligini aniqlash;
5) qonni qaerdan chiqayotganligini aniqlash;
6) qon dog’larini qachon paydo bo’lganligini aniqlash;
7) dog’da qonni katta odamga yoki chaqaloqqa aloqadorligini aniqlash.
Dog’da qon borligini aniqlashda ikki xil sinama: taxminiy va tasdiqlovchi 
sinamalar qo’llaniladi.