Tibbiyot instituti talabalari uchun

63-rasm. Osilganda tananing holati
a – to’liq osilganda;
b – oyog’i erga qisman tegib osilganda;
c – tizzasida osilganda;
d – o’tirganda osilganda;
e – yotganda osilganda.
207
a
b
c
d
e

---

Tuzilishiga ko’ra sirtmoqlar siljuvchi va harakatsiz bo’lishi mumkin. 
Harakatsiz turi esa ochiq va yopiq bo’ladi. Yopiq sirtmoq bo’yinga yaqin 
bog’lansa, ochig’i esa xalqa shaklida bo’lib, bunga boshi bemalol kiradi. Bunday 
halka bo’yin yuzasini oldingi va yonbosh qismini tana og’irligi bilan siqadi. Bunda 
iyagining tagi va pastki jag’ining burchaklari boshini sirtmoqdan chiqishga yo’l 
qo’ymaydi. Shunday holatlar bo’ladiki, bo’yinni orqa qismi va yuzini egallagan 
sirtmoqlar siljib ketib og’iz orqali o’tishi ham mumkin (64 rasm).
64 rasm. Bo’yinni o’ng yonbosh yuzasini siquvchi sirtmoqning odatdan 
tashqari yuqorida joylashuvi
Sirtmoqning bo’yin atrofida joylashuvi bir, ikki, uch yoki ko’p qavatli 
bo’lishi mumkin (65-rasm).
Tugunning bog’lanishiga qarab ba’zan osayotgan odamni kasbini (baliqchi, 
dengizchi, to’quvchi va boshkalarni) taxmin qilish mumkin.
Osilishda sirtmoqning holati yuqoriga ko’tariluvchi qiyshiq holda ko’zga 
tashlanadi. Sirtmoq tipik holatda bo’lganda, u bo’yin yuzasining oldingi yon 
tomonida joylashsa, tugun esa bo’yinning orqa tomonida yoki engsa qismida 
joylashadi. Yon tomonidan osilishda esa tugun o’ng yoki chap tomonida, atipik 
osilganda tugun iyagining tagida yoki yuzining pastki qismi to’g’riligida bo’ladi 
208

---

(66-rasm.).
65-rasm. Aniq oraliq valik ko’zga tashlanuvchi 2 ta strangulyatsion 
egatcha. 
66-rasm. Osilganda siljigan sirtmoqning joylashuvi