Tarixiy geografiya va kartografiya

antimonarxistik, antifeodal, xalq-demokratik
xususiyatiga ega bo‘lgan tuzum sifatida aks ettirdi. Ayni vaqtda Konstitusiyada 
RSFSRning hokirmyat shakli bo'lgan 
sovetandozasi
qabul qiUndi, lekin 
Xorazmdagi sovetlar o‘z mazmuniga ko‘ra proletar diktaturasini ifoda etmasdi, u 
demokratik xususiyatga ega edi. Qurultoy sobiq yosh xivaliklar a’zosi bo‘lgan 
Polvonmyoz Hoji Yusupov boshchiligidagi Xalq Nozirlar Kengashini sayladi. 
Hukumat sobiq yosh xivaliklar, turkman urug'lari rahbarlari va kommunistlardan 
tashkil topdi. Qizil askar nayzalari yordamida o‘matilgan bu tuzumni o‘z kuchlari 
bilan saqlab va mustahkamlab bo'lmasligini yaxshi tushungan Xorazm Xalq Sovet 
Respublikasi rahbarlari RSFSRning ko'magiga umid qilishga intildi. 1920 yil 13 
sentyabrda RSFSR bilan XXSR o‘rtasida Ittifoq shartnomasi, shuningdek, harbiy-
siyosiy va iqtisodiy bitimlartuzildi. Bu hujjatlar, bir tomondan mamlakatdagi 
to'ntarilish natijasida o'rnatilgan tuzumni mustahkamlashga yordam bergan bo‘lsa, 
ikkinchi tomondan, uning RSFSRga to‘liq qaramligini qonunlashtirdi. 
Buxoro amirligidagi voqealar ham aynan shunga o‘xshash asosda xotima 
topdi. Moskva va Toshkentda ishlab chiqarilgan rejaga asosan 1920 yil 23 
avgustda kommunist Beshim Sardor qo'mondonligidagi turkmanlar polki Sakami 

---

81 
egalladi, keyin qizil armiya qismlanning qo‘llab-quvvatlashi bilan 29 avgust erta 
tongda Eski Choijo‘yni bosib oldi. Shundan so‘ng Beshim Sardor boshchiligida 
inqilobiy qo'mita tashkil qilindi. Choijo'y inqilobiy qo‘mitasi oldindan 
kelishilgandek, o‘sha kuniyoq sovet hukumatiga yordam so‘rab murojaat qildi. 
O`sha kuniyoq ilgaridan tayyorlab qo'yilgan sovet qo‘shinlariga tegishli 
ko‘rsatmalar yuborildi. „Qo'zg'olon ko'targan Buxoro xalqi“ ga yordam 
ko‘rsatishga kirishish to‘g‘risida Turkfront bo‘yicha buyruq berildi. 
Bolsheviklar rejimining harbiy jihatdan ancha ustun qo'shinlari 1920 yil 28 
avgustdan 29 avgustga o'tar kechasi buxorolik “inqilobiy tuzilmalar“ ishtirokida 
amirlik hududiga shiddat bilan bostirib kirdilar. Ular Qarshi, Kitob, Shahrisabzni 
bosib olib, amirlik poytaxtiga yaqinlashib qoldilar. Lekin bu yerda bosqinchilar 
amir qo'shinlarining qat’iy qarshiligiga duch keldilar. Turkfront qo'mondonligi 
buyrug‘i bilan Eski Buxoro samolyotlardan bombardimon qilindi, to‘plar va 
bronepoyezdlardan turib qattiq o'qqa tutildi. Amirlik poytaxti ostidagi janglar 4 
kecha-kunduz davom etib, 1920 yilning 2 sentyabrida amirlikning so‘nggi tayanchi 
— Ark mag‘lub bo'ldi. 
Amirlik poytaxti bosib olingandan keyin hokimiyat muvaqqat Butunbuxoro 
Inqilobiy qo'mitasi ixtiyoriga o'tdi. Muvaqqat Inqilobiy qo'mita darhol 
Turkkomissiya rahbariga ilgaridan tayyorlab qo'yilgan Manifestni e’lon qildi. 
Unda Buxoro davlati “Mustaqil Buxoro Sovet Respublikasi" deb ko'rsatilgan edi. 
1920 yil 11 sentyabrda inqilobiy yosh buxoroliklar partiyasi tarqatib yuborildi, 
uning ko'pchilik a’zolari F.Xo'jayev boshchiligidagi Buxoro partiyasi tarkibiga 
kirishdi. 1920 yil 14 sentyabrda Buxoro kommunistik partiyasi Markaziy Qo'mitasi 
Muvaqqat Umumbuxoro inqilobiy qo'mitasi va Xalq Nozirlar Kengashining 
birlashgan majlisida Abdulqodir Muhitdinov boshchiligidagi Umumbuxoro 
inqilobiy qo'mitasi - oliy qonun chiqaruvchi organ va Fayzulla Xo'jayev 
raishgidagi respublika hukumati - Xalq Nozirlar Kengashi tashkil qilindi. 
1920 yil 6 oktyabrda amiming yozgi saroyi — Sitorai Mohi Xosada xalq 
vakillarining I Umumbuxoro qurultoyi ish boshladi. Qurultoy Buxoroni Xalq Sovet 
Respublikasi deb e’lon qilish haqida qaror qabul qildi. 1921 yil 4 martda 
Moskvada Buxoro Xalq Sovet Respublikasi bilan RSFSR o'rtasida Ittifoq 
shartnomasi va iqtisodiy bitim tuzildi. Bu hujjatlar Xorazm Xalq Sovet 
Respublikasi kabi Buxoro Xalq Sovet Respublikasining ham RSFSRga harbiy-
siyosiy va iqtisodiy jihatdan qaram bo'lganligini qonun yo‘li bilan mustahkamladi.