Mavzu: ontologiya, gnoseologiya va ong falsafasi

hissiyot a’zolari
bilan bog‘liq. Inson organizmi 
tashqi muhitga qaratilgan eksteretseptiv sistemaga (ko‘rish, eshitish, ta’m bilish, hid bilish, teri 
sezgisi) va organizmning ichki fiziologik holati signallari bilan bog‘liq. 
Hissiy in’ikosning uchta shakli mavjud: 
sezgi, idrok, tasavvur
. 
 Sezgi
predmetning alohida xususiyatiga, idrok predmetning bir butun xususiyatlari 
sistemasiga mos keladi. Masalan, biron bir meva ta’mini sezish va boshqa tomondan, uning 
shaklini, hidini, rangini sezish bir butunlikda idrok etishga olib keladi. Sezgilar idrokdan 
tashqarida mavjud bo‘lishi mumkin (masalan, sovuqni, qorong‘ulikni sezish), biroq idrok 
sezgilarsiz bulishi mumkin emas. Idrokning gnoseologik zamini bo‘lgan va mustaqil holda 
namoyon bo‘lishga qodir sezgilar baribir bir butun idrokning bir bo‘lagi, qismi sifatida mavjud 
bo‘ladi. Shuning uchun idrok tashqi predmetning obrazi bo‘lsa, sezgilarga obrazlilikning u yoki 
bu darajasi xos bo‘lishi zarur. To‘liqroq obraz, tabiiyki, idrokda bo‘ladi, chunki idrok insonning 
tashqi muhitga faol munosabatining natijasidir. Amaliy faoliyatda alohida sezgilar muhim 
ahamiyatga ega. Biron-bir narsa rangining individ tomonidan uni o‘zi bilan o‘zaro bog‘liqligini 
anglanishi, masalan, bolaning dunyoni o‘rganishda qo‘llarining muayyan narsa sirti bo‘ylab 
harakatlanishi natijasida shu narsa tuzilishining qandayligini his qilishi tufayli shakllanadi. 
Bunda ko‘zning bevosita faoliyati bo‘lib tuyulgan, biroq endi sub’ektdan ma’lum masofada 
joylashgan narsa bilan bog‘liq holda idrok etilayotgan rangni sezish holati sodir bo‘ladi. Ob’ekt 
strukturasi to‘g‘risida axborot beruvchi boshqa sezgilar ham ushbu holda ko‘rish bilan birgalikda 
faoliyat yuritadi. O‘z xarakteriga ko‘ra idrok ob’ektga nisbatan izomorf holatini ifodalaydi. 
Tasavvur
dagi asosiy o‘ziga xoslik unda in’ikos ettirilayotgan narsa yoki hodisa bilan 
bevosita bog‘liqlikning yo‘qligidir. Tasavwww.ziyouz.com kutubxonasi vur mohiyatan idrok 
orqali, narsaning yaxlit obrazi tarzida, mavjud vaziyatdan uzilgan, bir oz umumlashgan, idrokka 
nisbatan uziga xos, ko‘proq umumiy belgi va jihatlar ifodalanadigan in’ikos shaklidir. U orqali 
ilgari idrok etilgan obrazlarning tiklanishi sodir buladi, ya’ni insonning xotirasi, ayni paytda, 
insonga ta’sir etmayotgan narsa obrazini qayta tiklash qobiliyati ishga solinadi.