O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

Raqibga kuch bilan ta’sir ko’rsatish yo’li orqali qulay vaziyatni tayyorlash
Usulni amalgaoshirish uchun qulay vaziyat nafaqat taktik tayyorgarlik usullari yordamida, 
raqibning javob reaksiyasigaasoslangan holatda tashkil qilinishi mumkin, balki bevosita kuch 
yordamida ta’sir ko’rsatish orqali ham shakllantirilishi mumkin. Bu holatda, eng avvalo, usulning 
(yoki usul qismlarining) bevosita amalgaoshirilishidan oldin sportchi tegishli harakatlarni 
amalgaoshiradi va natijada u hujum qilish uchun raqibning qulay holatga chiqishini ta’minlaydi. 
 
1-sxema 
Texnik harakatlarni amalgaoshirishda taktik tayyorgarlik usullarining tasniflanishi 
 
Texnikharakatlarni amalgam 
oshirishuchunqulayshart-
sharoit 
Texnikharakatning amalgam 
oshirilishiuchunshart-
sharoitgamosligi 
Raqibganisbatanjavobreaksi
yasisifatidahisobgaolinganta
ktiktayyorgarlik 
Jang 
davomidavujudgakeluvchiqu
layshart-sharoitlar 
Texnikusullarniamalgaoshiri
shuchunqulayshart-
sharoitlarnitayyorlash 
Boshlang’ichvaziyatga 
(dastlabki) 
moskeluvchiusullarnitanlash 
Vujudgakelganvaziyatgamos
holatdausulningalohidaqism
larinio’zgartirish 
Niqoblash 
Razvedka 
Raqibninghimoyagaqaratilg
anharakatlarinatijasida 
xavf (tahdid) 
aldamchiharak
at 
step 
chorlash 
Raqibninghujumqilish 
(qarshihujum)harakatlarinat
ijasida 
Raqibningyo’naltirilgantayy
orgarligikuchsizlanishi, 
yo’lqo’yilganxatolarnatijasi
da 
takroriyhujum 
teskarichorlash 
qo’shaldash 

---

143 
Masalan, raqib yuqori turish holatida jangni olib boradi. Bunda usulni bajarish uchun qulay 
vaziyatni yuzaga keltirishda sportchi raqibning javob reaksiyasi kutiluvchi qandaydir taktik 
tayyorgarlikni amalgaoshirishi shart emas. Sportchi chap yoki o’ng oyoqni siltash bilan raqibni 
oldindan o’ylangan usulni bajarish uchun qulay vaziyatgaolib chiqishi mumkin. 
Bog’lamlar ko’rinishidagi usullarni to’laqonli amalgaoshirish uchun hujum qiluvchining tor 
ko’rinishdagi turish holatini egallashi va tanaog’irligini oldingaqo’yilgan oyoqqa tashlashi 
vaziyatini yuzaga keltirish talab qilinadi. Hujum qiluvchi sportchi raqib tomonga tezkor hamla 
qilishni amalgaoshiradi va raqibning barqaror bo’lmagan turish holati yoki turish holatini 
o’zgartirishga kirishish vaziyatidaoyoq bilan keskin zarba berishni amalgaoshiradi. Boshqabir 
vaziyatda esa ushbu maqsadlarda turtki yoki raqibning to’xtatilishidan foydalanish mumkin. 
Ushbu qulay vaziyatlar raqib tanasining inersiyasi va qulay turish holati natijasida vujudga 
kelishi mumkin. 
Umumiy holatda, texnik harakatlarni amalgaoshirish uchun qulay vaziyatni yuzaga 
keltirishning ushbu yo’li raqibning javob reaksiyasini ko’rsatishi bilan bog’liq bo’lgan taktik 
tayyorgarlik usullariga nisbatan kamroq darajada samarali hisoblanadi.
Ushbu holatga bog’liq ravishda raqibga bevosita kuch bilan ta’sir ko’rsatishyo’li orqali qulay 
vaziyatni vujudga keltirish, agar raqibning boshqa taktik tayyorgarlik usullariga nisbatan javob 
ko’rsatmasligi kuzatilsa, ushbu vaziyatlardagi nisbatan ko’proq qo’llanilishi qabul qilinadi. 
Shunday qilib, usullarning turli xil qismlarini amalgaoshirish uchun taktik tayyorgarlikning turli xil 
usullaridan foydalanilish mumkin, bunda raqibning javob reaksiyalari va sportchining o’z kuchidan 
foydalanishi hisobiga ushbu vaziyatlar yuzaga keltiriladi (
1-sxema).