Экология ва атроф муҳитни муҳофаза қилиш

 
Қисқача хулосалар 
Орол денгизининг ҳозирги кунда қуриб бориш хавфи 
РОЯТ 
кескин муаммо, айтиш 
мумкинки, миллий кулфат булиб қолди. Бу муаммо сунгги ун йилликлар мобайнида 
хавфли даражада ортди. 
Эндиликда Оролбуйи ижтимоий-экологик кулфат ҳудудига айланди. 
Орол денгизининг қуриб қолган тубидан ҳар йили атмосферага 15-75 млн. тонна 
туз ва чанг тузони кутарилади. 
Орол буйида денгизнинг қуриб бориши муносабати билан халқаро, кенг
куламли аҳамиятга молик булган экологик ижтимоий иқтисодий ва демографик 
муаммоларнинг мураккаб мажмуи вужудга келди. 
Назорат ва муҳокама учун саволлар. 
 
1.
Орол денгизининг қуриб бориш сабабларини кўрсатинг: 
2.
Орол денгизининг ҳозирги ҳолати. 
3.
Орол денгизини сақлаб қолиш юзасидан олиб бораѐтган чора-тадбирларни 
айтиб ўтинг: 
4.
Орол денгизини сақлаб қолиш юзасидан халқаро ташкилотларнинг амалий 
ишлари. 
5.
Орол денгизи ва унинг атрофидаги ижтимоий экологик вазият қандай? 

---

50 
Асосий адабиётлар 
1.Каримов И.А. “Ўзбекистон”XXI аср бўсағасида:
Хавфсизликка тахдид, барқарорлик шартлари ва тараққиѐт
кафолатлари. Т.: “Ўзбекистон”1997. 
2.Шодиметов Ю.Ш. Региональные проблемы социальной экологии. 
Т.:“Ўзбекистон” 
3. Шодиметов Ю.Ш. Ижтимоий экологияга кириш.Т.: «Укитувчи» 1994 
4.Рафиқов А.А. Орол тақдири. Т.: 1990 
5.Турсунов Х.Т. Экология асослари ва табиатни муҳофаза қилиш Т.: 1997 
6.Национальний доклад. О состаяни окружающей природной среду и 
использовании природниых ресурсов.Руз.Т.: 2002. 
 
VIII. БОБ. “ИЖТИМОИЙ ЭКОЛОГИЯ”НИНГ СИЁСИЙ АСПЕКТИ. 
 
8.1. Экологик сиёсат ижтимоий иқтисодий сиёсатнинг бир кўриниши. 
Инсоният ривожининг ҳозирги босқичида жамият ва табиат ўзаро муносабатлари 
сиѐсий партиялар, ҳалқаро ташкилотлар миллий ҳукуматлар жаҳон жамоатчилиги кенг 
доиралари эътиборини тоборо ўзига тортмоқда. Бу фан техника тараққиѐтининг 
экологик оқибатларига кенг кўламли ижтимоий ѐндашуви зарурати билан боғлиқдир. 
Бугунги кунда фан техника тараққиѐти яқин истиқболда ҳар хил ижтимоий 
шароитларда амалга оширилади. Шу билан бирга фан техника инқилобининг оқибатлари 
кўп жиҳатдан барча мамлакатлар учун умумийдир, атроф муҳитни муҳофазалаш, илмий 
асосланган экологик сиѐсатни ишлаб чиқиш муаммоларини ҳал этишга умуминсоний 
ѐндашувни талаб қилади. 
Экологик сиѐсат дейилганда давлатларнинг «табиат-жамият» тизимидаги узаро 
муносабатларни тартибга солишни энг қулай ва самарали амалга оширишга 
йуналтирилган фаолиятни тушунмоқ лозим. Турли ижтимоии тизимларда табиат ва 
жамият узаро алоқаларининг қонуниятлари, шароитлари ва шаклланиши, шунингдеқ 
узаро алоқаларни қулайлаштириш ва уларни бошқаришни урганадиган сиѐсий экология 
бундай сиѐсатнинг илмий-услубий базаси ҳисобланади. Экологик сиѐсатни ишлаб 
чиқишда ҳозирги замоон билимлари барча тармокдарининг вакллари қатнашадилар. 
Мазкур сиѐсат давлатнинг бошқарувига дойр қарорларида жамланма ифодасини топади. 
Ҳозирги вақтда экология сиѐсатини ишлаб чиқишда дунѐда муайян тажриба 
тупланган. Қоида булиб қолганидеқ у давлат ва унинг жойлардаги марказий, маҳаллий, 
ишлаб чиқариш, жамоат ва бошқа даражалардаги органларнинг асосий уч соҳадаги 
тартибга солиб турувчи фаолиятиниўзичига олади. Бу соҳалар жамиятнинг атроф табиий 
муҳит билан мавжуд ва потенциал узаро алоқаларига дахлдордир: 
биринчидан, бу гуѐ табиатни «консерватив» мух;офаза қилиш, яъни қуриқхоналар 
ҳудудлари, миллий борлар ва урмонлар, биосфера қуриқхоналари ҳамда хужалик 
муаммосидан чиқарилган табиатни муҳофазалаш объектларини эҳтиѐтлаш, шунингдеқ 
усимликлар ва ҳайвонат оламини табиий ҳолатда сакдашнинг ташкилий-ҳуқуқий 
чораларини ишлаб чиқиш; 
иккинчидан, табиатни муҳофазалайдиган ресурслардан оқилона фойдаланиш, 
табиатдаги экологик мувозанатни х;исобга олиб, ҳудудларни, хом ашѐнинг энергия 
манбаларидан фойдаланиш расамадини карталаштириш, фойдали қазилмаларни қазиб 
олишни тартибга солиш ва бошқалар; 

---

51 
учинчидан, сув, ҳаво ва ерни муҳофаза қилиш, шовқин-сурон ва радиацияга қарши 
кураш, чиқиндисиз ишлаб чиқаришни ташкил этиш, аҳоли дам олиши учун қулай 
шароитлар яратиш ва ҳоказоларниўзичига олади. 
Шундай қилиб, экологик сиѐсат жамият ва табиатнинг жуда ранг-баранг узаро 
алоқаларни асл ҳолатида бошк;аришнинг мураккаб ва мажмуий механизми сифатида 
намоѐн булади. 
Бозор муносабатларига утила боргани сари инсон ҳуқукларининг мутлақо янги 
таркибий қисми Пэкологик гуруҳ олдинги урнига чиқарилмокда. Ғарбнинг купгина 
давлатларида фуқороларнинг к;улай атроф-муҳитга, экологик мувозанатни сакдашга 
булган ҳуқуқи масалаларига жуда жиддий ѐндашадилар. Бу мамлакатларнинг 1975 
йилдан кейин қабул қилинган барча конституциялари асосида ана шу ҳуқуқ ҳақида 
бевосита ѐки билвосита ѐзиб қуйилган ва у тегишли иқтисодий жиҳатлар билан 
таъминланади. Республикамиз Конституциясининг бир қатоғ моддаларида табиат 
муҳофазаси, табиий ресурслардан оқилона фойдаланиш ва уларни келажак авлод 
учун сакдаш қайд этилган.