O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi, andijon davlat tibbiot instituti

Epidemiologiya. 
Kasallik manbai bemor odam xisoblanadi. Gripp virusi 
havo-tomchi antroponoz kasalligiga kiradi. XX asrda insoniyat grippning to‗rt 
marta pandemiyasini boshidan o‗tkazgan (1-1900, 2-1918, 3-1957, 4-1968 yy.). 
Pandemiyalar xar 20-30 yilda qaytarilishi kuzatilgani uchun oxirgi pandemiya 
1968 yilda bo‗lganini hisobga olib navbatdagi global hujumni yaqin vaqtlar ichida 
kutish mumkin.
JSST yaqin yillardagi gripp bilan kasallanish bashoratini, dunyo 
mamlakatlarida epidemiyalarni tezkorlik bilan bartaraf etish va oldini olish 
bo‗yicha tavsiyalarni o‗z ichiga olgan pandemiyalar rejasini tarqatdi. 
Gripp bilan kasallangan bemorlar kasallikning birinchi kunlaridan to 5-6 chi 
kunlarigacha, asoratlangan holatlarda esa 2-3 haftagacha yuqumli xisoblanadilar. 
Epidemiyalar xar 2-3 yilda takrorlanadi va portlovchi xususiyatga ega. 1-1,5 oy 
ichida aholining 20-30% qismi kasallanib bo‗ladi. B gripp epidemiyasi sekinroq 
rivojlanadi, 2-3 oy davom etadi, 25 % aholini kasallantiradi va xar 2 yilda 
takrorlanadi. C gripp virusi epidemik ko‗tarilishlar bermaydi.
Patogenez. 
Virus organizmga yuqori nafas yo‗llari orqali kirib, respirator 
trakt (traxeya) epiteliysini zararlaydi.
Virus silindrik epiteliy hujayralarida ko‗payadi, ularda yangi viruslar tuzish 
uchun epitelial bo‗laklardan foydalanib, degenerativ o‗zgarishlar chaqiradi. Yetuk 
virus qismlarining ko‗plab chiqishi epitelial hujayralarning nobud bo‗lishiga, bu 
esa tabiiy to‗siqning buzilishi va virusemiyaga olib keladi. Virus toksinlari 
epiteliya hujayralari halok bo‗lish mahsulotlari bilan birgalikda yuqori nafas 
yo‗llari shilliq qavatlari, MNS va organizmning boshqa tizimlariga toksik ta‘sir 
ko‗rsatadi, immunitetni pasaytiradi, ikkilamchi infeksiya qo‗shilganda esa turli xil 
asoratlar rivojlanishiga olib keladi.
Patogenezning 5 ta asosiy bosqichlari farqlanadi: 

---

142 
-
Nafas yo‗llarida virusning reproduksiyasi, 
-
virusemiya, toksinemiya va toksiko - allergik reaksiyalar, 
-
nafas yo‗llarining biror qismining ko‗proq zararlanishi, 
-
bo‗lishi mumkin bo‗lgan bakterial asoratlar, 
-
patologik jarayonning qayta rivojlanishi. 
Turli 
xil 
organlar 
va 
tizimlarning 
zaralanishida 
kapillyarlar 
o‗tkazuvchanligining buzilishi va gemorragik sindrom (burundan qon ketish, qon 
tuflash) rivojlanishi bilan bog‗liq bo‗lgan sirkulyator o‗zgarishlar, kasallikning 
og‗ir kechuvida esa infeksion-toksik ensefalopatiya, o‗pkaning gemorragik shishi 
ko‗rinishidagi miya qobiqlari va moddasiga, alveolalarga qon quyilishi kuzatiladi. 
Gripp organizmning immunologik reaktivligini pasaytiradi va turli xil 
surunkali kasalliklarning qo‗zg‗alishiga hamda ikkilamchi bakterial asoratlarga 
sabab bo‗ladi.
Klinika. 
Kasallik havo-tomchi yo‗li bilan bemor odamdan yuqadi. 
Inkubatsion davri bir necha soatdan 2 sutkagacha davom etadi. Prodromal davr 10-
15% bemorlarda kuzatilib, holsizlik, biroz qaltirash, mushaklarda og‗riq, tana 
xaroratining 37,1-37,5ºC gacha ko‗tarilishi bilan namoyon bo‗ladi. Bu belgilarga 
odatda e‘tibor berilmaydi.
Gripp uchun kasallikning o‗tkir boshlanishi hos bo‗lib, bu asosan organizmda 
virusning tez reproduksiyasi hisobiga kelib chiqadi va ko‗pchilik bemorlarda 
kuzatiladi.