Toshkent davlat yuridik universiteti

 
2.4. Tadbirkorlik subyektlarining uyushma va ittifoqlari 
Tadbirkorlik huquqi subyektlari ichida korxonalar uyushmalari 
(ittifoq) va o‘zga birlashmalari hamda ularning filial va vakolatxona, 
bo‘linmalarining huquqiy maqomi (statusi) o‘ziga xos bo‘lib, mamlakat 
iqtisodiyotini yuksaltirishda ularning o‘rni beqiyos. 
Tijorat tashkilotlari o‘z tadbirkorlik faoliyatlarini muvofiqlashtirish, 
shuningdek, mushtarak mulkiy manfaatlarini ifoda etish hamda himoya 
qilish maqsadida notijorat tashkilotlar hisoblanuvchi uyushma (ittifoq)lar 
va o‘zga birlashmalarga birlashishlari mumkin. 
Agar ishtirokchilarning qaroriga muvofiq uyushma (ittifoq)ga va 
o‘zga birlashmaga tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanish vazifasi 
yuklatilsa, bunday uyushma (ittifoq) va o‘zga birlashma belgilangan 
tartibda xo‘jalik shirkati yoki jamiyatiga aylantirilishi kerak yoxud 
tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish uchun xo‘jalik jamiyatlari tuzishi 
yoki ularda ishtirok etishi mumkin.
Notijorat 
tashkilotlari 
o‘z 
faoliyatlarini 
muvofiqlashtirishi, 
shuningdek, mushtarak manfaatlarini ifoda etish hamda himoya qilish 
maqsadida uyushma (ittifoq)lar shaklida birlashmalar tuzishi mumkin. 
Uyushma (ittifoq) va o‘zga birlashmalar yuridik shaxs hisoblanadi. 
Uyushma (ittifoq) va o‘zga birlashmalarning a’zolari o‘z mustaqilliklarini 
va yuridik shaxs sifatidagi huquqlarini saqlab qoladi. Uyushma (ittifoq) va 
o‘zga birlashmalar o‘z a’zolarining majburiyatlari boʻyicha javob 
bermaydi. Uyushma (ittifoq) va o‘zga birlashmalarning a’zolari ularning 
majburiyatlari boʻyicha uyushma (ittifoq) va o‘zga birlashmalarning ta’sis 
hujjatlarida nazarda tutilgan miqdorda va tartibda subsidiar javobgar 
bo‘ladi. 

---

68 
Uyushma (ittifoq) va o‘zga birlashmalarning nomi ularning asosiy 
faoliyatini ko‘rsatishi, unga “uyushmasi” yoki “ittifoqi” so‘zlari yoki 
birlashma turini ko‘rsatadigan boshqa so‘z kiritilgan bo‘lishi kerak. Qonun 
hujjatlarida yuridik shaxslar birlashmalari huquqiy mavqeyining 
xususiyatlari belgilanishi mumkin 
(Fuqarolik kodeksining 77-moddasi). 
Bundan tashqari, Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 
2003-yil
22-dekabrdagi “Xo‘jalik boshqaruv organlari tizimini takomillashtirish 
to‘g‘risida”gi PF
–
3366-son 
farmoniga 
–ko‘ra tashkiliy-huquqiy 
shakllarda tashkil etiladigan xo‘jalik birlashmalari xo‘jalik boshqaruvi 
organlari hisoblanadi:
 
tarkibiga kiruvchi korxonalarning xo‘jalik birlashmasiga tegishli 
bo‘lgan aksiya paketlari orqali ana shu korxonalarning xo‘jalik 
boshqaruvini amalga oshiruvchi aksiyadorlik kompaniyalari, shu 
jumladan, davlat-aksiyadorlik kompaniyalari;
muassis-korxonalar tomonidan ular faoliyatiga ko‘maklashish uchun 
muassis-korxonalarning aksiya paketlarini boshqarish huquqisiz ayrim 
umumiy vazifalarni ularga topshirish yo‘li bilan ixtiyoriylik asosida tashkil 
qilinadigan uyushmalar. 
Xo‘jalik birlashmalarining asosiy vazifa va funksiyalari quyidagicha 
belgilab qo‘yilgan:
–
tarmoq va iqtisodiyot sohalarini barqaror rivojlantirishning istiqbolli 
strategiyasini belgilash;
–
marketing tadqiqotlarini tashkil etish, ichki va tashqi bozorlarda 
raqobatbardosh mahsulotlarning yangi turlarini ishlab chiqarish (ishlar, 
xizmatlar)ni o‘zlashtirish, ularning jahon bozorlariga kirib borishiga 
ko‘maklashish;
–
korxonalarni modernizatsiya qilish va texnologik jihatdan qayta 
qurollantirish, ushbu maqsadlarga xorijiy investitsiyalarni keng jalb 
qilishda yordam berish;
–
ular tarkibiga kiruvchi korxonalar va tashkilotlarga axborot 
xizmatlari ko‘rsatish;
–
kadrlar tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirishni tashkil 
qilish. 
Ushbu 
farmonga 
muvofiq 
bir 
nechta 
davlat 
aksiyadorlik 
kompaniyalari, konsern va korporatsiyalari tugatildi va ba’zilari esa 
uyushmalar sifatida qayta tashkil etildi. 
Jumladan, Oʻzbekiston mashinasozlik korxonalari uyushmasi – 
“O‘zmashsanoat”, “O‘zbekqog‘ozsanoat” uyushmasi, Oʻzbekiston davlat 
transport qurilishi korxonalari uyushmasi – “O‘zbektransqurilish”, 

---

69 
Oʻzbekiston Respublikasi Qizilqum nodir metallar va oltin davlat
konserni – “Qizilqumnodirmetalloltin”, “Maxsusqotishma” respublika 
tashkiloti, “Shoyi” aksiyadorlik kompaniyasi va “Pilla xolding” 
kompaniyasi tugatildi. 
Shuningdek, Oʻzbekiston avtomobilsozlik korxonalari uyushmasi – 
“O‘zavtosanoat” aksiyadorlik kompaniyasi, “O‘zdonmahsulot” davlat-
aksiyadorlik 
korporatsiyasi 
– 
“O‘zdonmahsulot” 
aksiyadorlik 
kompaniyasi, “Dori-darmon” davlat-aksiyadorlik uyushmasi – “Dori-
darmon” aksiyadorlik kompaniyasi, Oʻzbekiston farmatsevtika sanoati 
davlat-aksiyadorlik konserni – “O‘zfarmsanoat” uyushmasi, Oʻzbekiston 
go‘sht 
va 
sut 
sanoati 
davlat-aksiyadorlik 
uyushmasi 
– 
“O‘zgo‘shtsutsanoat” uyushmasi, “O‘zqishloqxo‘jalikkimyo” davlat-
aksiyadorlik kompaniyasi – “O‘zqishloqxo‘jalikkimyo” uyushmasi, 
“O‘zqurilishmateriallari” 
aksiyadorlik 
kompaniyasi 
– 
“O‘zqurilishmateriallari” uyushmasi etib qayta tashkil qilindi.