O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti

 
4 savol. Radioaktiv moddalar bilan ishlashda qo‘llaniladigan 
uskunalarning tuzilish prinsiplari. 
Ionlovchi nurlanishlar ta'siridan himoya vositalari 
Ionlovchi nurlanishdan jamoaviy himoya vositalari GOST 12.4.120-83 
"Ionlovchi nurlanishlardan jamoaviy himoya vositalari. 
Umumiy talablar" bilan tartibga solinadi. Bu normativ 
xujjatlarga muvofiq asosiy himoya vositalari bu statsionar va 
ko’chma himoya ekranlari, ionlovchi nurlanishlar manbalarini 
tashish va saqlash, shuningdek radioaktiv chiqindilarni yig’ish 
va tashish konteynerlari, himoya seyflari va bokslar va h. 
Ionlovchi nurlanishlar manbalari bilan ishlarni bajarishda va ularni 
tashishda havfli zona ogoxdantiruvchi yozuvlar va "Radiatsiya xavfi" belgisi bilan 
belgilanishi lozim (13.1-rasm). 
Statsionar va ko’chma himoya ekranlari ish joyida nurlanish darajasining 
yo’l qo’yilgan kattaligigacha kamaytirish uchun mo’ljallangan. Agar ionlovchi 
nurlanishlar manbalari bilan ishlar maxsus xonada - ish kamerasida bajarilayotgan 
13.1-rasm 

---

89
bo’lsa, uning maxsus materiallardan tayyorlangan devorlari, poli va shifti ekran 
vazifasini o’taydi. Bunday ekranlar statsionar deyiladi.
Himoya ekranlarining qalinligi ionlovchi nurlanishning turiga, himoya 
materialining xususiyatlariga hamda nurlanishni necha karra kuchsizlantirish 
lozimligiga bog’liq bo’ladi. 13.1-jadvalda turli materiallarning 

va neytron 
nurlanishlarni yarim kuchsizlantirish qalinligi keltirilgan. 
k
kattaligi, sanab o’tilgan xarakteristikalarning yo’l qo’yilgan ifodalarining 
olish uchun nurlanishning energetik ko’rsatkichlarini (ekspozitsion dozanining 
quvvati, yutilgan dozani, zarralar oqimining zichligini va b.) necha marta 
kamaytirish lozimligini ko’rsatadi. Masalan, yutilgan doza holati uchun 
k
quyidagi 
tarzda ifoda etiladi: 
Fuqarolik mudofaasi muhandislik inshootlari - saqlanuvchi joylari va 
radiatsiyaga qarshi panagohlari devorlari va shiftlari ham shuningdek himoya 
ekranlaridir. 
,
0
D
D
k
=
bunda: 
D
- 
yutilgan 
doza 
quvvati;
0
D
- yutilgan dozaning yo’l qo’yilgan darajasi.
Statsionar himoya vositalari inshootlarining devorlari, to’siqlari, shiftlari 
uchun g’isht, beton, baribeton, barit suvoqlar qo’llaniladi (ularning tarkibiga bariy 
sulfati - 
4
BaSO
kiradi). Bu materiallar personalni 

, rentgen va neytron 
nurlanishdan ishonchli ravishda himoya qiladi.