Университети кимё – технология факультети

ЯЛПИЗ ЎСИМЛИГИ ТАРКИБИДАГИ ЭФИР МОЙЛАРИНИ 
АЖРАТИБ ОЛИШ ВА ТАРКИБИНИ МАСС СПЕКТРОСКОПИК 
ТАХЛИЛИ 
a
Еттибоева Л.А, 
a
Абдурахманова У.К., 
b
Халмуратова З.Т 
a
Гулистон давлат университети 
b
Қорақалпоқ давлат университети 
Қадимдан соғлиқ учун фойдали ва инфекцияларга қарши хусусиятлари 
мавжуд доривор ўсимликларга кўп эътибор берилган. Инсон касалликларини 
даволашда қўлланиладиган дорилар табиий ўсимликлардан олинса, табиий 
бўлиб таъсири доираси кенг бўлади [1]. Ялпиз ( Mentha piperita) кўп йиллик 
ароматик табиатли, Lamiaceae (Labiatae) оиласига мансуб,найза ялпизи 
(Mentha spicata L.) ва сув ялпизи (Mentha water L.) ўртасидаги гибрид 
ўсимликдир. Ўрта ер минтақаларида махаллий ўсимлик ҳисоблансада, 
тинчлантирувчи 
ва 
ҳид 
берувчи 
ароматизаторлар, 
парфюмерия, 
фармацевтика соҳасида кенг қўлланилганлиги сабабли, бутун дунёда 
етиштирилади [2].
Бу ўсимликдан ажратиб олинадиган эфир мойлари жуда катта иқтисодий 
аҳамиятга эга. Ялпиз барглари ва поясидан эфир мойи экстракцияси сув 
билан дистилятция усули орқали олинади. Ялпиз эфир мойининг асосий 
таркибий қисми ментол, пулегон, ментофуран, лимонен бўлиб, унинг 
миқдори ўсимликнинг етуклигига, географик минтақасига қараб фарқ 
қилиши мумкин [3]. 
Бу ўсимликдан ажратиб олинадиган эфир мойлари жуда катта иқтисодий 
аҳамиятга эга. 
Ялпиз ўсимлиги таркибидаги эфир мойи гинзберг асбобчаси 
ёрдамида ажратиб олинди ва МАСС спектроскопик усулда тахлил қилиниб 
эфир мойи неча мл эканлиги аниқланади ва % миқдори ҳисобланади. 

---

106
Тахлил натижаларига кўра эфир мойлари таркибидаги ментол 47,5% 
мавжуд эканлиги тадқиқ қилинди. 
Кимёвий номи