Халцаро бобур фонди

ёца-
сидан қароргоҳ учун жой кўриш га ўзимиз- 
дан олдинроқ юбордик. Л аш каргоҳга ке- 
либ тушгач, Маҳдий Хожа ва Байанада- 
гиларга зудлик билан келиб, бизга қўши- 
л иш л ар ин и тайинлаб, чопар ж ўнатдик.
Ҳ у м о ю н н и н г н а в к а р и Б е к м и р а к
мўғул бир неча йи ги т билан коф ирдан 
хабар олиб к е л и ш учун юборилди. У лар 
к еч аси ж ў н аб кетиб, хабар топиб, эрта- 
сига д у ш м ан одам лари Бусовардан бир 
к у р ў ҳ о л д и н р о қ қ а к елиб туш ган эм иш , 
д еган х а б а р н и к е л т и р д и л а р . Ш у к у н и
я н а М аҳ д и й Х о ж а , М у ҳ а м м а д Султон 
м и р зо ва Б а й а н а д а г и и л ғ о р к е л и б қў- 
ш и л д и . Б е к л а р навб ат б и л ан қоровул- 
л и к к а т ай и н л а н д и л а р .
А бдулазиз қ о р о в у л л и к навбати кел- 
ган ида орқа-олдига қ а р а м а й , тўғри Сек- 
ри й д ан беш к у р ў ҳ узоқда 
ж о й л а ш г а н
К ан в а ҳ а га борибди. Кофир бу пайти ол- 
динга қ араб юра бош лаган э кан , булар- 
н и нг бундай тў хтам асдан и л гар и л аб бо- 
раёт га н и н и билиб қолиб, бу л арн и н г ус- 
тига тўрт-беит м и н г к и ш и с и ш у ондаёқ 
етиб к ел ад и. А бдулазиэ ва Мулло Опоқ 
билан бир минг беш юзча одам бирга эди, 
д у ш м ан од ам л ар и сонини ҳисобга олм ай, 
қ ў л ж а н г и г а к и р и ш а д и л а р . Кўп киш и- 
л а р н и йўқотиб, о р тл ар и га қараб жўнай- 
дил ар . Б у хабар бизга етиб к ел гач , у ерга 
Муҳиб А л и х а л и ф а н и н а в к а р л а р и билан 
ю б о р д ик. М улло Ҳ у сай н ва я н а б аъ зи
к и ш и л а р н и ш о ш и л и н ч ёр д ам га ж ўнат- 
ди к. С ўнгра М уҳ ам м ад А л и ж ан г-ж ан г 
ҳам юборилди.
И л г а р и қ и л и б т а й и н л а н г а н М уҳиб 
А л и н и н г о д а м л а р и етиб б о р гу н л ар и ч а , 
д у ш м ан А б ду л ази зн и сиқиб келиб, бай- 
роғини олиб қў йи б М улло Н еъ м а т, Мул- 
ло Довуд ва М улло О поцнинг у к аси ва 
я н а бир неча к и ш и н и асир олиб, ш аҳ и д
қ и л г а н эк а н . Б у л а р етиб борганларида, 
М уҳиб А л и н и н г тоғаси Тоҳи р Табарий 
ол д инга и н т и л ад и , унга ёрдам етиб бор- 
м айд и , ш у ернинг ў зи д аёқ уни қ ў л г а ола- 
д и л а р . М уҳиб А ли ҳ ам у р у ш п а й т и д а
о т д а н й и қ и л а д и . Б о л т у у н и н г ё н и д а н
келиб Муҳиб А ли н и олиб ч иқ иб кетади. 
Д у ш м ан бир к у р ў ҳ ж о й г а ч а бул ар ни нг 
о р т и д а н к е л а в е р а д и . М у ҳ а м м а д А л и
ж а н г - ж а н г н и н г қ о р а с и к у р и н г а ч , у л ар
т ў х т а й д и л а р .
Б и з г а д уш м ан ж уд а я қ и н л а ш и б қол- 
ди, деган хабар устма-уст келди. Совут 
к и й и б , о тларга к е ж и м солиб, қуролла- 
ниб, ҳ у ж у м га отланд ик. Мен аробалар- 
ни ҳам тортиб б о р и ш л ар и н и буюрдим. 
Б и р ку рўҳ йўл ю рдик. Д у ш м ан к и ш и л а- 
ри ортга ч еки н ган экан . Ён им изд а кат- 
та кўл бор эди. У нинг сувини деб ш у ерда 
т ў хтад и к. А р ав ал ар н и олдинга истеҳком 
қ ил и б з а н ж и р л а р билан богладик. Ҳар 
и к к и араванинг орасида етти-саккиз қари 
ж ой қолдириб, з а н ж и р тортиларди. Му- 
стафо Р у м и й рум усулида ароба ясаган- 
ди. У ж у д а ч а қ қ о н ва к и р и ш и м л и уста. 
А р авал ар и я х ш и эди. Устод А л и қ у л и у 
билан эиддона муносабатда эди. Ш у боис 
М устафони ўнг қанотга Ҳумоюндан ил- 
гари га қў й д и м . А рава ки р о л м ага н ерга 
х у росон ли к ва ҳин д у сто нл ик белчи ҳам- 
да к ет м о н ч и л ар н и солиб, х ан д а қ қазди- 
рилди.
Бу к о ф и р н и н г бундай илдам келиш и- 
дан, Б ай ан ад а олиб борган у руш идан ва 
Ш оҳ М ансур, Қ исмтой ҳам да Б ай ан ад ан
к е л г а н л а р н и н г м ақтову т аъ р и ф л ар и д ан
кей ин л а ш к а р х а л к и ю ракси з бўлиб қол- 
ганди. А б д у л ази зн и н г ен ги л и ш и я н а бир 
сари бўлди. Х а л қ н и н г к ў н г л и н и тинчи- 
т и ш ва қ ў ш и н н и т а ш қ и томондан ҳимо- 
я л а ш учун ароба етм аган ерга ёғочдан 
сепояга (учоёққа) у х ш а ш бир нарсалар 
ясаб, ҳ ар и к к и учоёқни нг орасига ҳўкиз- 
нинг хом терисидан тасм ал ар ясаб, ях- 
ш илаб м аҳ к ам л аб боғланди. Б у асбоб ва 
қ у р о л л а р т а й ё р л а н и б ж о й л а ш т и р и л -
гунича йи гир м а-й иги р м а беш кун ўтди.
Ш у ф у р с а т д а К о б у л д а н С у л т о н
Ҳусайн м ирзон инг қ и з набираси, Қосим 
Ҳ у с а й н С у л т о н ҳ а м д а А ҳ м а д Ю су ф , 
Саййид Юсуф ва Қ ивом У рд уш оҳ, я н а 
к и м л ар д и р — ҳ ам м аси бўлиб беш юзта- 
ча к и ш и к елди. М у н а ж ж и м М уҳаммад 
Ш ар иф ш ум нафас ҳам улар билан бирга 
келди. Шароб учун Кобулга борган Бобо 
Дўст сувчи ҳам Ғазнанинг энг я х ш и ша- 
робларидан уч карвон ту яга юклаб, бу- 
лар билан бирга келди.
Б у пайтда бўлиб ўтган воқеа-ҳодиса- 
л а р , б ек о р ч и г ап -сў зл ар д ан , 
ю қ ор и д а 
айтиб ў тгани м издек, л а ш к а р
х а л қ и н и н г
х а в о т и р ва в а ҳ и м а с и я н а д а о ш г а н д и . 
М уҳаммад Ш ар иф м у н а ж ж и м шумнафас 
менга айтолмаётган булса-да, йўлида дуч
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

232
БОБУРНОМЛ
к елган одамга: ш у кунлари М иррих гарб 
то м о нд а ту р и б д и , к и м к и ш у т а р а ф д а н
туриб уруш қ илса — енгилади, деб мубо- 
л а ға л а р билан и ш о н т и р и ш га уринарди. 
В у н д а й ш у м н а ф а с н и м а д е с а , д е д и . 
Қ ў р қ и б р у ҳ и т у ш и б к е т г а н х а л қ н и н г
кўнгли ни бадтар синдирди. Унинг бун- 
дай бекорчи гапларини эшитиб ҳам ўтир- 
май, қилаётган иш л ар и м и зн и тўхтатм ай, 
уруш га астойдил тайёрланиб, ж ан гга ш ай 
бўлиб турдик.
Ойнинг йигирма иккинчисида, якшан- 
ба куни Ш айх Ж ам о л га Миёни дуоб ёй- 
ч и л а р и д а н олиб ҳ ам д а Д е ҳ л и д а н й и ға 
олганича аскар йиғиб, Меватий қиш лоқ- 
л ар и н и босиб, талаб, қў л и д ан келган ча 
хатога йўл қ ў й м а сл и к л ар и н и тайинлаб, 
ж ўнатд и м . Токи душ м анга ў ш а тарафдан 
талаф отлар бўлсин. Кобулдан келаётган 
М улло Т у р к А л и г а Ш а й х Ж а м о л и й г а
қў ш ил иб , Меватни босиб олиш ва талон- 
торож қ и л и ш д а ҳеч бир к а м ч и л и к к а йўл 
қўйм асин, деб фармон бердик. Магфур де- 
вонга ҳам шундай фармон бўлди. Улар 
бориб М еватнинг узоқ ч ек к аси д аги бир 
неча қ и ш л о қ л а р н и босиб, тал аб , одам- 
л ар и н и асир қ и л и б о либдилар. Б ундан 
душ м ан унча кат т а талаф от кў р м ад и .
Ж у м о д у л -ав в ал о й и н и н г й и г и р м а
учинчисид а, душ анба ку н и сай р қилиш - 
га отландим . Сайр чогида к ў н г л и м га бир 
ф и к р келди: ҳар доим к ў н г л и м д а ҳами- 
ш а тавба т а ш в и ш и ю р ар д и , ш а р и а т г а
х и л о ф и ш қ и л и ш ҳ а м и ш а к ў н г л и м г а
губор соларди, д ед им к и , эй нафс: