««xalqaro audit»

Auditning umumqabul qilingan standartlari 
To’g’ri rejalashtirish 
va nazorat. 
Ichki nazorat tizimini 
tushunishning 
etarliligi. 
Zarur dalillarning 
etarli miqdori. 
Ob’ektlarining ish 
standartlari 
Hisobotning GAAP 
bilan mos kelishi. 
GAAP qoidala 
riga amal qilin 
maydigan holat 
lar. 
Ma’lumotlar bilan 
yoritib berishning 
etarliligi. 
Moliyaviy hisobot 
haqida fikrning to’liq 
bayon etilishi. 
Majburiy 
tayyorgarlik va 
mahoratlilik. 
Mustaqillik. 
Majburiy malakaviy 
ziyraklik. 
Xulosa standartlari 
Umumiy malaka va 
etika standartlari 

---

 
35 
2. 
Mustaqillik. Har qanday vazifani bajarishda auditor yoki auditorlar mustaqil 
bo’lishi  shart  (In  all  matters  relating  to  the  assignment  an  independence  in  mental 
attitude is to be maintained by the auditor or auditors). 
3. 
Majburiy  malakaviy  ziyraklik.  Tekshirishni  o’tkazishda  va  xulosani 
tayyorlashda auditordan professional ziyraklik talab etiladi. (Due professional care is 
to  be  exercised  in  the  performance  of  the  examinition  and  the  preparition  of  the 
report). 
Ob’ektlarning ish standartlari: 
1.  To’g’ri  rejalashtirish  va  nazorat.  Ishni  auditorlik  tekshiruvi  muvofiq  holda 
rejalashtirilishi  lozim,  agarda  auditorning  yordamchilari  mavjud  bo’lsa,  ularning 
faoliyatini  nazorat  qilib  borish  lozim  (The  work  is  to  be  adequately  planned  and 
assistans, if any, are to be properly supervised). 
2.  Ichki nazorat tizimini tushunishning etarliligi. Auditor auditorlik tekshiruvining 
ko’lami  va  unga  sarflanadigan  vaqtni  to’g’ri  belgilash  maqsadida  ichki  nazorat 
tizimiga  etarlicha  baho  berishi  shart  (The  auditor  should  obtain  a  sufficient 
understanding of the internal control structure to plan the audit and to determine the 
nature, timing, and extent of tests to be performed). 
3.  Zarur  dalillarning  etarli  miqdori.  Auditorlik  hisoboti  haqida  fikr  tayyorlash 
uchun  tekshirish,  so’roq,  kuzatish  va  tasdiq  usullari  orqali  etarli  hajmda  dalillar 
yig’ish (Sufficient competent evidentual matter is to be obtained through inspection, 
observation,  inquires  and  confirmations  to  afford  a  reasonable  basis  for  an  opinion 
regarding the financial statements under examination). 
 Xulosa standartlari: 
1. 
Hisobotning  GAAP  bilan  mos  tushishi.  Xulosada  moliyaviy  hisobotning 
buxgalteriya  hisobining  umumqabul  qilingan  tamoyillarga  mos  kelishi  haqida 
ma’lumot keltirib o’tiladi (The report shall state whether the financial statements are 
presented in accordance with generally accepted accounting principles). 
2. 
 GAAP qoidalariga amal qilinmaydigan holatlar. Xulosada o’tgan yillar nuqtai 
nazaridan hisobot yilida ko’zda tutilmagan holatlar mavjudligi aniqlanishi kerak (The 

---

 
36 
report  shall  identify  those  circumstances  in  the  current  period  in  relation  to  the 
preceding period). 
3. 
Ma’lumotlar bilan yoritib berishning etarliligi. Moliyaviy hisobotdagi axborot 
to’liq adekvat holda yoritib berilishi lozim, agarda xulosada boshqa holatlar ko’zda 
tutilmagan  bo’lsa.  (Informative  disclosures  in  the  financial  statements  are  to  be 
regarded as reasonably adequate unless otherwise stated in the report). 
4. 
Moliyaviy  hisobot  haqida  fikrning  to’liq  bayon  etilishi.  Xulosa  moliyaviy 
hisobotning to’liqligi haqida fikrni yoki fikrning mavjud emasligi haqida tasdiqni o’z 
ichiga  olishi  kerak.  Agarda  yakuniy  xulosa  berilmagan  bo’lsa,  mos  keluvchi 
tamoyillar  bilan  inobatga  olish  kerak.  Auditorning  ismi  moliyaviy  hisobot  bilan 
bog’liq barcha hollarda xulosada auditorlik tekshiruvining aniq shakldagi turi bayon 
qilinishi  shart,  agarda  bu  ko’zda  tutilgan  bo’lsa,  shuningdek,  auditor  o’z  zimmasiga 
oladigan  mas’uliyatning  darajasi  haqida  fikr  bildirib  o’tishi  kerak  (The  report  shall 
either contain an expression of opinion regarding the financial statements, taken as a 
whole,  or  an  assertion  to  the  effect  that  an  opinion  coannot  be  expressed.  When  an 
overall  opinion  cannot  be  expressed,  the  reasons  therefore  should  be  stated.  In  all 
cases where the auditor`s name is assotiated with the financial statements, the report 
should  contain  a  clearcut indication  of the  character of  the auditor`s  examination,  if 
any, and the degree of responsibility he is taking).     
AICPA  tomonidan  qabul  qilingan  umumqabul  qilingan  standartlar  auditorlik 
faoliyatining  umumiy  tamoyillarini,  auditorlik  kasbining  umumiy  yo’nalishlarini  va 
auditor  faoliyatining  asosiy  jihatlarini  belgilab  berdi.  Yuqorida  sanab  o’tilgan 
standartlar asosida keyinchalik xalqaro auditorlik standartlari ishlab chiqildi. 
Auditning barcha standartlari quyidagi qismlardan tashkil topadi: 
1. 
Umumiy qoidalar; 
2. 
Standartda foydalaniladigan asosiy tushuncha va qoidalar; 
3. 
Standartning mohiyati; 
4. 
Amaliy  ilova. 
Umumiy qoidalarda quyidagilar aks ettiriladi: 
- 
mazkur standartni ishlab chiqishning maqsadi va zarurligi; 

---

 
37 
- 
standartlashtiriladigan ob’ekt; 
- 
standartning qo’lanilish (amal qilish) sohasi; 
- 
boshqa standartlar bilan o’zaro aloqasi. 
Auditning Xalqaro Standartlari – AXS (International Standards of Auduting – 
ISAs)  Buxgalterlarning  Xalqaro  Federatsiyasi  BXF  (International  Federation 
Accountants  –  IFAC)  tarkibidagi  Auditorlik  Amaliyoti  bo’yicha  Xalqaro  Komitet  – 
AAXK (International Auditing Practice Committe) tomonidan ishlab chiqiladi. IFAC 
1977  yil  7  oktyabrda  tashkil  topgan.  Ushbu  Federatsiyaga  dunyodagi  100  dan  ortiq 
mamlakatlarning,  shu  jumladan,  O’zbekistonning  ham,  milliy  buxgalterlik  jamoat 
tashkilotlari a’zo bo’lib kirgan.  
Auditning  Xalqaro  Standartlariga  muvofiq  auditorlik  faoliyatining  asosiy 
printsiplari  quyidagilardan  iborat:  halollik,  haqqoniylik,  mustaqillik,  maxfiylik  va