O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi a. G. G‘aniyev, A. K. Avliyoqulov

Elåmåntàr zàrràlàr. Zàrràlàr và àntizàrràlàr
Ì à z m u n i :
 
elåmåntàr zàrràlàr; elåktrîn; fîtîn; prîtîn;
pîzitrîn; nåytrîn; myuînlàr; 
p
- måzînlàr; 
Ê
- måzînlàr; gipårîn-
làr; råzînànslàr; àntizàrràlàr; mîddà và màydînning bir-birigà
àylànishi; àntimîddà.
Elåmåntàr zàrràlàr.
«Elåmåntàr» so‘zining lug‘aviy ma’nosi
«eng sodda» demakdir. Gàrchi bugungi kungàchà mà’lum zàrràlàrni
elåmåntàr dåb àtàsh unchà to‘g‘ri bo‘lmàsà-dà, dàstlàbki pàytlàrdà
kiritilgàn bu ibîràdàn hàmîn fîydàlànilàdi. Umumàn îlgàndà,
zàrràlàr endiginà kàshf qilinà bîshlàngàndà màtåriyaning eng ki-
chik bo‘làkchàsi sifàtidà qàbul qilingàn và chindàn hàm elåmåntàr
dåb hisîblàngàn. Låkin ulàrning bà’zilàrining (jumlàdàn, nuk-
lînlàrning) muràkkàb tuzilishgà egà ekànligi kåyinrîq mà’lum
bo‘lib qîlgàn. Hîzirgi pàytdà 200 dàn îrtiq elåmåntàr zàrràlàr
màvjud. Ulàrning ko‘pchiligi nîstàbil bo‘lib, àstà-såkin yengil
zàrràlàrgà àylànàdi.
Elåktrîn.
Birinchi kàshf qilingàn elåmåntàr zàrrà 
elåktrîn
hisîblànàdi. Êàtîd nurlàrining õîssàlàrini o‘rgànàyotgàn J.Òîmsîn,
bu mànfiy zàryadlàngàn zàrrà elåktrînlàr îqimidàn ibîràt ekàn-
ligini àniqlàdi. Bu vîqåà 1897- yil 29- àpråldà ro‘y bårgàn edi và
shu sànà birinchi elåmåntàr zàrrà kàshf qilingàn kun hisîblànàdi.
Fîtîn.
1900- yildà M.Plànk yorug‘likning 
fîtîn 
dåb ataluvchi
zàrràlàr îqimidàn ibîràt ekànligini ko‘rsàtdi. Fîtîn elåktr zàryadigà
egà emàs, tinchlikdàgi màssàsi nîlgà tång, ya’ni fîtîn yorug‘lik
tåzligigà tång tåzlik bilàn hàràkàt holatidàginà màvjud bo‘lishi mumkin.
Prîtîn.
1919- yildà E.Råzårfîrd tàjribàlàridà, àzîtning
a
- zàrràlàr bilàn bîmbàrdimîn qilinishi nàtijàsidà, vîdîrîd
àtîmining yadrîsi prîtîn kàshf qilingàn. U zàryadining miqdîri
elåktrînning zàryadigà tång bo‘lgàn, musbàt zàryadlàngàn zàrràdir.
Ìàssàsi elåktrînning màssàsidàn 1836 màrtà kàttà.