O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi a. G. G‘aniyev, A. K. Avliyoqulov

Elåktîn-pîzitrîn juftligining hîsil bo‘lishi.
g
- kvàntning ànchà
kàttà enårgiyalàridà elåktrîn-pîzitrîn juftligining hîsil bo‘lishi
kuzàtilàdi. Bundà 
g
- kvànt kulîn màydînidà to‘là yutilib, elåktrîn
-
1
0
e
và 
+
1
0
e
pîzitrîn juftligi vujudgà kålàdi. Juftlik vujudgà kålishidà
hàr bir zàrràning hîsil bo‘lishi uchun 0,51 ÌeV gà tång (ulàrning
tinchlikdàgi enårgiyasi) enårgiya kåràk bo‘làdi. Dåmàk, elåktrîn-
pîzitrîn juftligi hîsil bo‘lishi uchun 
g
- kvàntning enårgiyasi eng
kàmi bilàn 
E
g
= 
2
m
0
c
2
= 
1,02 MeV bo‘lishi kåràk. Àgàr uning
enårgiyasi 1,02 ÌeV dàn kàttà bo‘lsà, îrtiqchà qismi hîsil bo‘lgàn
zàrràlàrning kinåtik enårgiyalàrigà àylànàdi.
E. FERMI
(1901–1954)
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

136
Sinîv sàvîllàri
1. Yadrî ichidà hîsil bo‘làdigàn eng bàrqàrîr màhsulît nimà? 2. Àlfà-
nurlànish dåb nimàgà àytilàdi? 3. 
a
- nurlànishning sõåmàsini tushuntiring.
4. Înà yadrî qàndày bålgilànàdi? 5. 
a
- nurlànish nàtijàsidà yadrîning
màssà sîni qànchàgà kàmàyadi? Zàryadi-chi? 6. Siljish qîidàsi nima?
7.
a
- nurlànish uchun zàryadning sàqlànish qînunini tushuntiring. 8. Shu nur-
lànish uchun màssà sînining sàqlànish qînunini tushuntiring. 9.
b
- nur-
lànish dåb nimàgà àytilàdi? 10. 
b
- nurlànishdà yadrîning màssà sîni
o‘zgàràdimi? 11. 
b
- nurlànishning sõåmàsini tushuntiring. 12. 
b
- nurlànish
nàtijàsidà kimyoviy elåmåntning o‘rni o‘zgàràdimi? 13. Yadrîdàgi nuklînlàr
spinlàrining yig‘indisi o‘zgàràdimi? 14. Elåktrînning spinini hisîbgà îl-
gàndà-chi? 15. Elåktrînning enårgiyasi yadrîning nurlànishdàn îldingi và
kåyingi enårgiyalàrining fàrqigà tångmi? 16. 
b
- nurlànish hàqidàgi tàjribàlàrni
tàhlil qilgàn Pàuli qàndày õulîsàgà kålgàn? 17. Nåytrinî qàndày zàrràchà?
18.
b
- nurlànishdà enårgiyaning sàqlànish qînuni qanday? 19. Yadrîdà
elåktrînlàr qàndày pàydî bo‘làdi? 20. Fårmi gipîtåzàsini aytib bering.
21.
g
- nurlànishni kim kàshf qilgàn? 22. 
g
- nurlàr qàndày nurlàr? U råntgån
nurlàridàn nimàsi bilàn fàrq qilàdi? 23. 
g
- nurlàr qàndày vujudgà kålàdi?
24. Yadrî qàndày qilib g‘àlàyonlàngàn holatgà o‘tàdi? 25. 
g
- kvànt mîddàdàn
o‘tgàndà qàndày hîdisàlàr ro‘y bårishi mumkin? 26. Fîtîeffåkt nima?
27. Êîmptîn effåktini tushuntirib bering. 28. Êîmptîn effåktidà elåktrîn qàndày
enårgiya îlàdi? 29. Elåktrîn-pîzitrîn juftligi qanday hîsil bo‘ladi? 30. Juftlik
hîsil bo‘lishi uchun 
g
- kvàntning enårgiyasi qànday bo‘lmîg‘i kåràk?