Usmanova N. Yu. Iqtisodiyot va moliyaviy menejment

Savdo markasi, savdo belgilari va sanoat namunalari – 
bu korxona 
tomonidan ishlab chiqariladigan mahsulot yoki xizmat uchun berilgan nomlar 
yoxud ramzlar, masalan «Koka-Kola», «Neksiya», «Soni», «Xon» va shu kabilar. 
egalik qilish maqsadida ushbu savdo markalari, savdo belgilari va sanoat 
namunalari davlat ro`yxatidan o`tqazilishi mumkin. 
Dasturiy ta`minot – 
bu zamonaviy kompyuterlarda texnik-iqtisodiy hisob-
kitoblarni olib borish bo`yicha yaratilgan dasturlar, algoritmlar to`plami.
Franchayzlar – 
bu yangi formula va algoritmlarni, texnologiyalarni, tashqi 
ko`rinish va belgilarni qo`llash bo`yicha huquq. Ushbu huquq franchayzga (foyda-
lanish huquqini oluvchi) franchayzor (foydalanish huquqini beruvchi) tomonidan 
maxsus franchayz shartnomasi asosida beriladi. Masalan, ketchup ishlab chiqarish 
texnologiyasidan foydalanish huquqini «Baltimor-Chelek» qo`shma korxonasiga 
«Baltimor» xolding kompaniyasidan franchayz shartnomasi asosida olgan. 
Gudvil –
bu korxonaning sof aktivlarini sotib olish qiymati va bozor qiymati 
(yoki haqqoniy hisob qiymati) o`rtasidagi farq bo`lib, u faqat birinchi qiymat 
ikkinchisidan ortiq bo`lganda vujudga keladi. Masalan, sotib olingan korxonaning 
qiymati 40 mln. so`m, uning aktivlarining bozor qiymati yoki haqqoniy hisob 
qiymati – 45 mln. so`m, korxonaning majburiyatlari – 8 mln. so`m. Bu holda, sotib 
olinayotgan korxonaning sof aktivlarining haqqoniy (bozor) qiymati – 37 mln so`m 
(45-8) bo`ladi. O`rtadagi 3 mln. so`mlik (40-37) farq sotib oluvchi korxona uchun 
gudvil hisoblanadi. Gudvil yuqori narxlarda sotib olingan aktivlarni kelgusida katta 
daromad keltirishi mumkinligi aniq bo`lgan hollarda samarali hisoblanadi. 
Tashkiliy xarajatlar
– bu korxona ta`sischilarining uni tashkil etish bo`yi-
cha sarflagan harajatlari, masalan korxonani ta`sis hujjatlarini ishlab chiqish, davlat 
ro`yxatidan o`tqazish, muhr va shtampni tayorlash, bankdagi hisob raqamini 
ochish va boshqa shu kabi tashkiliy ishlarga sarflangan harajatlar. Bu harajatlar, 

---

211 
odatda, ta`sischi (lar) ning shaxsiy mablag`lari evaziga korxona ish faoliyatini 
boshlangunga qadar qilinadi. Qonun hujjatlariga muvofiq tashkiliy harajatlar 
ta`sischilarning ustav kapitaliga hissasi sifatida tan olinishi va qabul qilinishi 
mumkin. 
Nomoddiy aktivlar 7-BHMSda aks ettirilgan bo`lib unga ko`ra nomoddiy 
aktivlar qiymati quyidagicha ta`riflanadi: 
-