O‘zbеkistоn rеspublikаsi

Keskich elementlari
(3.5-rasm). Keskichlar tutgich 1 va bosh qismi 2 dan iboratdir. Tutgich 
qismi kon mashinasi ishchi organiga keskichushlagich (reztsoderjatelь) ga maxkamlanadi. Keskich 
bosh qismiga odatda qattiq qotishmali plastinka 3 yopishtiriladi. Keskich bosh qismi quyidagi 
elementlari bilan tavsiflanadi: q i r r a l a r i – oldingi K, orqa L, ikkita yon taraf M, k ye s u v ch i
k r o m k a s i – asosiy kesuvchi kromka (lezviya) N va yon kesuvchi kromkasi R. 
Keskichlar konstruktsion geometrik parametrlari
o’tkirlik burchagi

- keskich oldingi va orqa qirralari oralig’idagi burchak. Bu burchakning 
kichikligi keskichning o’tkirligini, lekin kam chidamlilikni belgilaydi.
Orqa burchagi

– DD kesish tekisligi va keskich orqa qirrasiga urinma tekislik orasidagi 
burchak. Uning qiymati odatda 5
0
-15
0
ni tashkil etadi. 
Kesish burchagi

- DD kesish tekisligi va keskich oldingi qirrasi orasidagi burchak. Uning 
qiymati odatda 80
0
- 90
0
ni tashkil etadi. Bu burchakning oshishi kesish kuchi va energiya sarfini 
oshirib yuboradi. 
Oldingi burchagi

– OS tekislik bilan keskich oldingi qirrasi orasidagi burchak. Kon 
mashinalari keskichlari oldingi burchagi ko’p hollarda 5
0
-15
0
ni va ba’zi hollarda nolni tashkil 
qiladi.

---

17 
3.5- rasm. Keskich elementlari va konstruktsion parametrlari 
Keskichlar konstruktsiyasi, ularning tayyorlanishi va qotirish usullari 
Kon mashinalari keskichlari tutgich qismi odatda yuqori sifatli legirlangan po’latdan, 
masalan 35XGSA yoki 40X markali po’latlardan tayyorlanadi. Keskich issiqlik ta’sida qayta 
ishlangandan so’ng bosh qismining qattiqligi HRC = 45-55, tutgich qismi esa HRC = 33-40 ni 
tashkil etadi. 
Keskichlar qirquvchi plastinkalari asosan 90-94% karbit-volьfram tarkibli volьfram-kobolьt 
qotishmasidan tayyorlanadi. Karbit-volьfram qotishmasi qattiqlikni, 6-10% kobolьt esa 
qovushqoqlikni ta’minlaydi. 
Kon mashinalari keskichlari KV8V va VK11VK tipidagi donador qotishmalardan 
tayyorlanadi. Ular qattiqligi 85-90 NRA bo’lib, eng qattiq po’latlardan ham qattiqroqdir. 
Volьfram-kobolьtli qotishmali plastinkani keskich bosh qismiga yopishtirish payka usulida 
bajariladi. Buning uchun mis-tsinkali pripoidan foydalaniladi. 
Kon mashinalarining quyidagi rusumlardagi keskichlari ishlab chiqarilgan (3.5-rasm): 
ZN3 keskichi. «URAL-33» kesuvchi kombaynida va «Temp-1», «Kirovets» qazish 
kombaynlarida qo’llaniladi. 
KB-01 keskichi konussimon tutgich qismiga ega. 2KTSTG tipidagi keng qamrovli 
kombaynlari burg’ulash koronkalarida ishlatiladi. 
I90MB keskichi. Bosh qismi 65 mm uzunlikda chiqib turadi. Uning tutgich qismi maxsus 
konstruktsiyali bo’lib keskich ushlagichga tez maxkamlanishga va almashtirishga mo’ljallangan. Bu 
keskichlar ko’proq tor qamrovli kombaynlarda qo’llaniladi. 
ZR4.80 va ZR2.80 keskichlari. Bosh qismi 80 mm bo’lib, bir-biridan qattiq qotishmali 
plastinkasi shakli bilan farq qiladi. Bu keskichlar yuqori energiya bilan ishlovchi va katta yuzalarni 
qazib oluvchi kombaynlarda ishlatiladi. ZR2.80 keskichi MK67M kombaynlarida ishlatiladi. 
MK1 va UMK90 keskichlari. Bu keskichlar ikki lezviyalidir. Ular asosan vertikal o’qli 
barabanli ishchi organiga ega bo’lgan tor qamrovli kombaynlarda ishlatiladi. Bu xolda kombayn 
zaboyda ikki taraflama qazib olish ishlarini bajaradi. Bu keskichlar keskich ushlagichga shtif 
yordamida mustaxkamlanadi.T125 tangentsialь keskichlari. Bosh qismi 125 mm. o’rtacha 
qattiqlikdan yuqori bo’lmagan ko’mir konlarida ishlatiluvchi tor qamrovli kombaynlarga 
mo’ljallangan.RKS1 tangentsialь keskichi asosan lahim o’tuvchi kombaynlar uchun mo’ljallangan.
 

---

18 
3.5-rasm. Kon mashinalari keskichlari konstruktsiyalari.