O‘zbеkistоn rеspublikаsi

Kon mashinalarining keskich asboblari. Keskichlarning turlari, elementlari va 
parametrlari. Keskichlar konstruktsiyasi, ularning tayyorlanishi va qotirish usullari 

---

16 
Kon mashinalari keskichlari quyidagi juda og’ir sharoitlarda ishlaydi: tog’ jinslarining 
xususiyatlari o’zgaruvchan, shuning uchun kesish kuchining qiymati o’rtachaga nisbatan 5-8 
marotabagacha oshib ketadi; mashinaning uzatish tezligi notekis; doimiy ishqalanishda bo’lganligi 
uchun harorati yuqori; keskichlarni almashtirish qiyinligi va h.k. 
SHuning uchun keskichlarga quyidagi yuqori talablar qo’yiladi: 
- ko’mir va tog’ jinslarini mumkin qadar kam energiya sarflab, kam maydalab va chang 
chiqarmasdan samarali ajratib olish; 
- keskichning shakli, o’lchamlari va parametrlari qazib olinayotgan tog’ jinslari 
xususiyatlariga, mashinaning ish bajarish organi konstruktsiyasiga va kinematikasiga mos kelishi; 
- mustaxkam va yemirilishga chidamli; 
- kon mashinasi ishchi organiga juda oddiy va ishonchli maxkamlanishi va yemirilganda oson 
va tez almashtirilishi; 
- konstruktsiyasi va tayyorlanish texnologiyasi oddiy bo’lishi, ya’ni ko’p marotaba qayta 
ishlatish uchun ta’mirlash va qayta tiklash mumkinligi va tayyorlanishi arzon bo’lishligi; 
- ish joyida chang ko’tarilishining oldini olish uchun keskichdan suv sepilish imkoniyatiga 
ega bo’lishi. 
Kon mashinalari keskich asboblari 
radial va tangentsial 
turlarga bo’linadi. 
R a d i a l k e s k i ch l a r (3.4-rasm, a) mashina ishchi organi (shnek yoki baraban) radiusi 
bo’ylab o’rnatiladi. Bunday holda keskich o’qi kesish chizig’iga perpendikulyar bo’ladi. 
T a n g e n s i a l k e s k i ch l a r (3.4-rasm, b) mashina ishchi organi radiusiga o’tkir 
burchak ostida o’rnatiladi. Ular asosan o’rtacha qattiqlikdagi ko’mirni qazishga mo’ljallangan 
kombaynlarda qo’llaniladi. Bunda ko’mir bo’laklari katta o’lchamda ajratiladi. 
3.4-rasm. Keskichlar turlari: a) radialь; b) tangentsialь