O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

Moliyaviy hisobot turlari
Balans
Korxonaning
muayyan vaqt 
oralig‘idagi 
aktivlarini va 
majburiyatlarini 
o’zida aks ettiradi
Moliyaviy natijalar
to’g’risida hisobot
Ma’lum vaqt oralig‘ida 
korxona samaradorligiga 
umumiy baho berish
imkoniyatini beruvchi
hisobot
Pul oqimlari to’g’risida
hisobot
Ma’lum davr ichida 
korxonaning pul oqimlari 
kirimi va chiqimini o’zida
aks ettiriadi

---

413 
taraqqiy etgan mamlakat-larining har qanday ishlab chiqarish korxonasi uchun 
xos. Quyida moliyaviy hisobotlarning har bir turi bilan batafsilroq tanishib 
chiqishni taklif etamiz.
Balans
.
 
Korxona balansi uning muayyan vaqt oralig‘idagi aktivlarini va 
majburiyatlarini aks ettiradi. Aktivlar va majburiyatlar o‘rtasidagi farq 
korxonaning sof qiymatini tashkil etadi. Uni, shuningdek, o‘z kapitali deb ham 
ataydilar. Korxonalarda sof qiymat aksiyadorlik kapitali qiymati deb ataladi. 
Mamlakatimizdagi Buxgalteriya hisobi milliy standartlari (BHMS), AQShda 
esa qabul qilingan va buxgalteriya hisobi bo‘yicha xalqaro standartlarni aks 
ettiradigan Buxgalteriya hisobi yuritishning umumiy prinsiplari va qoidalariga 
(GAAP – generally accepted accounting principles) muvofiq korxona balansida 
aks etilgan aktivlar, majburiyatlar va xususiy kapital qiymati o‘zining 
boshlang‘ich qiymatiga (historical value) ko‘ra baholanishi kerak. Bu qoidalar 
Moliyaviy hisob Stanlartlari bo‘yicha Kengash (AQSh) tomonidan vaqti-vaqti 
bilan qayta ko‘rib chiqiladi va o‘zgartirishlar kiritiladi. Aksiyalari AQSh fond 
birjasida rasmiy sotuvga qo‘yilishini istagan har qanday xorijiy va Amerika 
korxonasi hisobotlarni mazkur buxgalteriya hisobi standartlari asosida olib 
borishi va Qimmatli qog‘ozlar va birjalar bo‘yicha komissiyaga (SEC) moliyaviy 
hisobot taqdim etgan holda, o‘z faoliyati yuzasidan muntazam hisobot berishi 
kerak.
7-jadvalda “XYZ”
 
korxonasining turli davrlar, misol uchun, 2018-yil va 
2019-yil oxiriga balansi keltirilgan. Keling, avval 2019-yil 31-dekabr holatiga, 
ya’ni 2020-yil boshiga tuzilgan balansni ko‘rib chiqamiz.