O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

22-MAVZU. MOLIYAVIY HISOBOT FUNKSIYALARI VA 
ULARNING TURLARI 
REJA: 
1.
 
Moliyaviy hisobot va uning funksiyalari 
2.
 
Moliyaviy hisobot turlari. 
1.
 
Moliyaviy hisobot va uning funksiyalari 
Moliyaviy hisobotlar tomonidan bajarilishi lozim bo‘lgan funksiyalarni 

---

411 
chizmada quyidagicha aks ettirish mumkin (18-rasm). Demak, ko‘rinib turibdiki, 
eng umumiy tarzda qayd etiladigan bo‘lsa, moliyaviy hisobotlar uchta muhim 
iqtisodiy funksiyani bajaradi. Ularning birinchisi shundan iboratki, unga ko‘ra 
moliyaviy hisobotlar firmaning egalari va kreditorlariga firmaning joriy 
moliyaviy ahvoli hamda o‘tgan davrda uning faoliyati qanchalik samarali 
bo‘lgani to‘g‘risida ma’lumot beradi. 
18-rasm. Moliyaviy hisobotlar funksiyalari 
Shunday bo‘lsa-da, bu o‘rinda shuni qayd etish joizki, firmaning moliyaviy 
hisobotlarida kamdan-kam hollarda uning faoliyati qanchalik samarali bo‘lganini 
to‘liq baholash uchun zarur ma’lumot mavjud. Ammo hisobotlar manfaatdor 
shaxslarni korxona faoliyatining qaysi jihatlarini, ayniqsa, o‘ta sinchkovlik bilan 
tahlil qilish kerakligi to‘g‘risida muhim ma’lumot bilan ta’minlashi mumkin. 
Moliyaviy hisobotlarni batafsil o‘rganib, firmani boshqarishda qo‘lga kiritilgan 
yutuqlar va yo‘l qo‘yilgan xatolarni ko‘rish, ba’zida esa firibgarliklarni aniqlash 
mumkin. Ularning naqadar muhim ekanligini anglash uchun Hisob Palatasi, 
Moliya vazirligi, Soliq qo‘mitasi, tarmoq yoki soha vazirliklari qoshidagi 
Nazorat-taftish boshqarmalari, auditorlik xizmatlari va hokazolar tomonidan 
taqdim etiladigan materiallarga ko‘z tashlashning o‘zi yetarli. Xuddi shunday 
maqsad bilan OAV tomonidan e’lon qilinayotgan ma’lumotlarga e’tibor 
berishning o‘zi ham juda ko‘p narsani ko‘rsatishi mumkin.
Rasmga ko‘rsatilishicha, moliyaviy hisobotlarning ikkinchi funksiyasi 
firma egalari va kreditorlariga korxona faoliyati samaradorligining asosiy reja 
ko‘rsatkichlarini aniqlash va menejerlar faoliyatini tartibga solish imkonini 
berish hisoblanadi.
Moliyaviy hisobotlardan direktorlar kengashi korxona samarador-ligining 
rejadagi ko‘rsatkichlari borasida muayyan maqsadni belgilash uchun foydalanadi. 
Masalan, ular balans daromadliligi yoki kapital daromadliligi koeffitsiyenti 
(ROE) uchun aniq o‘sish sur’atini belgilagan holda, muayyan maqsad qo‘yishi 
mumkin. Shuningdek, kreditorlar firma boshqaruv-chilari oldiga joriy aktivlar va